همکاری‌های اقتصادی افغانستان و تاتارستان در پرتو واقعیت‌های جدید سیاسی
نجیب‌الله مایار
مقدمه
تغییرات سیاسی اخیر در افغانستان فرصت‌های تازه‌ای را برای هماهنگی منطقوی و همکاری‌های اقتصادی فراهم ساخته است. این تحول، مسیرهای جدیدی از دوستی و همکاری را در سطح منطقه و جهان تعریف و روشن کرده است.
امارت اسلامی با اتخاذ سیاست اقتصادمحور، تلاش‌های خود را برای تحکیم روابط اقتصادی در کنار روابط سیاسی با کشورهای همسایه، منطقه و جهان آغاز کرده است. در راستای تقویت این روابط، هیئت‌هایی به کشورهای همسایه و منطقه سفر نموده‌اند و همچنان کابل میزبان هیئت های متعدد از کشورهای مختلف بوده است. در ادامه این تلاش‌ها، به هدف تحکیم روابط اقتصادی با کشورهای منطقه و همسایه، هیئت بلندپایه امارت اسلامی افغانستان در «فورم بین‌المللی اقتصادی کازان» شرکت کرد و در حاشیه این نشست، دیدارهایی نیز با مقامات بلندپایه جمهوری تاتارستان کشور میزبان انجام داد. در این دیدارها، هر دو جانب خواهان گسترش همکاری‌های اقتصادی شدند و ظرفیت‌ها و فرصت‌های موجود در کشورهای‌شان را در سکتور‌های مختلف با یکدیگر شریک ساختند. دعوت از امارت اسلامی افغانستان برای شرکت در فورم اقتصادی کازان از سوی جمهوری تاتارستان صورت گرفته بود، که در شرایط کنونی برای افغانستان دریچه تازه‌ای از تلاش‌های دپلوماتیک گشود. در این نوشته، به‌گونه مختصر در مورد گسترش همکاری‌های اقتصادی میان افغانستان و جمهوری تاتارستان صحبت خواهیم کرد.
تلاش‌ها برای تحکیم روابط اقتصادی میان افغانستان و تاتارستان
در نظم سیاسی کنونی جهان، در کنار قدرت‌های جهانی، نقش قدرت‌های منطقوی نیز افزایش یافته است و بسیاری از کشورها می‌کوشند تا از طریق همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه، منافع اقتصادی خود را تأمین و حفظ کنند. تاتارستان، که یکی از جمهوری‌های فدراتیف روسیه می‌باشد، پس از به قدرت رسیدن امارت اسلامی در افغانستان، تلاش‌های عملی خود را برای تحکیم روابط اقتصادی با این کشور آغاز نموده است. این کشور از ظرفیت‌های گسترده برای همکاری‌های اقتصادی با افغانستان برخوردار می‌باشد. جمهوری تاتارستان در بخش مرکزی فدراسیون روسیه و در کنار دریای ولگا موقعیت دارد و جمعیتی نزدیک به چهار میلیون نفر را در خود جای داده است. تاتارستان از جمله جمهوری‌های ثروتمند و صنعتی پیشرفته در روسیه به‌شمار می‌رود. جمهوری تاتارستان فدراسیون روسیه در سال جاری، امارت اسلامی افغانستان را برای شرکت در شانزدهمین فورم اقتصادی بین‌المللی کازان دعوت نمود، که این دعوت از سوی امارت پذیرفته شد و هیئت بلندپایه در این نشست شرکت کرد. هیئت امارت اسلامی افغانستان به ریاست محترم ملا عبدالغنی برادر آخند، معاون اقتصادی ریاست‌الوزراء، چندی پیش در حاشیه این فورم با رستم مینیخانوف، رئیس‌جمهور جمهوری تاتارستان فدراسیون روسیه و شماری از دیگر مقامات آن کشور دیدار نمود و در مورد گسترش روابط اقتصادی میان دو کشور گفتگو کردند. معاون اقتصادی ریاست‌الوزراء در دیدار با رئیس‌جمهور جمهوری تاتارستان واضح ساخت که افغانستان خواهان گسترش روابط اقتصادی با جمهوری تاتارستان فدراسیون روسیه، بر اساس منافع و احترام متقابل می‌باشد. سیاست خارجی امارت اسلامی، مستقل، مثبت، بی‌طرف، متوازن و اقتصاد محور است و خواهان روابط نیک با همه کشورهای جهان می‌باشد. بر بنیاد همین سیاست، امارت اسلامی تمایل دارد تا روابط اقتصادی خود را با جمهوری تاتارستان به‌ویژه در بخش سرمایه‌گذاری، انرژی، زیربناها و توسعه تجارت دوجانبه گسترش دهد. در افغانستان اکنون شرایط مناسبی برای سرمایه‌گذاری، تجارت، ترانزیت و ارائه سایر خدمات فراهم شده است، امنیت سراسری برقرار گردیده و بهترین فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاری خارجی علاوه بر سرمایه‌گذاری داخلی مهیا شده است. معاون اقتصادی ریاست‌الوزراء در حاشیه شانزدهمین فورم اقتصادی کازان در دیدار با مقامات جمهوری تاتارستان، سرمایه‌گذاران آن کشور را به سرمایه‌گذاری در بخش‌های استخراج و تصفیه نفت و گاز، پروژه‌های ساخت‌وساز، خطوط آهن و سایر حوزه‌ها در افغانستان دعوت کرد و اطمینان داد که امارت اسلامی آماده هرگونه همکاری با آنان در این زمینه‌ها می‌باشد. در افغانستان اکنون نه تنها فرصت خرید و فروش کالا و انتقال آن از یک کشور به کشور دیگر فراهم شده است، بلکه این کشور ظرفیت سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های بزرگ اقتصادی را در زمینه ساخت بندها، جاده‌ها، پارک‌های صنعتی و سایر بخش‌ها نیز دارا می‌باشد. در دیدار مقامات بلندپایه افغانستان و تاتارستان در شهر کازان، شرکت‌های تاتارستانی نیز تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری در افغانستان ابراز نمودند. معاون نخست‌وزیر تاتارستان اظهار داشت که شرکت‌های موترسازی تاتارستان آماده اند تا در افغانستان فعالیت کنند و تاتارستان آماده است تا در این زمینه، قرارداد همکاری مشترک در سطح دولتی با افغانستان امضاء نماید.
فرصت‌های جدید گسترش روابط اقتصادی میان دو کشور
با انتخاب سیاست اقتصاد محور و عدم مداخله در امور کشورهای دیگر از سوی امارت اسلامی افغانستان، بسیاری از کشورها تمایل دارند همکاری‌های عملی را با افغانستان آغاز کرده و روابط خود را گسترش دهند. فدراسیون روسیه و واحدهای آن مانند تاتارستان نیز علاقه‌مند شده‌اند تا از طریق آسیای میانه همکاری‌های تجارتی و تخنیکی را با افغانستان آغاز نمایند. افغانستان و تاتارستان ظرفیت‌ها و فرصت‌های گسترده برای همکاری‌های اقتصادی مشترک دارند که برخی از مهم‌ترین آنها در اینجا ذکر می‌گردد:
صنعت و زیربناها:تاتارستان یکی از جمهوریت های صنعتی فدراسیون روسیه به شمار می‌رود. این کشور در زمینه تولید نفت، مواد کیمیاوي، ماشین‌آلات سنگین و موتر شهرت خوبی دارد. افغانستان که نیازهای فراوانی در بخش‌های زیربنایی و ساختمانی دارد، می‌تواند از تاتارستان ماشین‌آلات سنگین، وسایل مورد استفاده در ساخت مواد ساختمانی و همکاری‌های تخنیکي دریافت کند.
زراعت: افغانستان یک کشور زراعتی است و نیروی انسانی زیادی در این بخش فعالیت می‌کند، اما به دلیل ادامه فعالیت‌ها به شیوه سنتی، سطح مفیدیت آن پایین است. از سوی دیگر، جمهوری تاتارستان دارای ظرفیت‌ها و امکانات خوبی در زمینه زراعت میکانیزه، تخم های اصلاح‌شده و عصری سازی سکتور زراعت می‌باشد. افغانستان و تاتارستان می‌توانند پروژه‌های مشترک در زمینه توسعه، پروسس و صادرات تولیدات زراعتی راه‌اندازی و تطبیق نماید .
تجارت و ترانزیت: امارت اسلامی افغانستان می‌خواهد علاوه بر همکاری‌های دیگر با کشورهای همسایه و منطقه، روابط تجارتی و ترانزیتی خود را نیز گسترش داده و سطح تجارت و ترانزیت را افزایش دهد. اگرچه تاتارستان مرز مستقیم با افغانستان ندارد، اما از طریق مسیرهای ترانزیتی آسیای میانه می‌تواند با افغانستان تجارت کند. مسیر چین-قزاقستان-ازبیکستان-افغانستان به عنوان یک مسیر مهم برای تبادل کالا میان دو کشور شناخته می‌شود. با تقویت این مسیر، افغانستان می‌تواند تولیدات خود را به بازارهای روسیه صادر نموده و ماشین‌آلات و سایر کالاهای مورد نیاز خود را از تاتارستان وارد کند.
همچنین، هر دو کشور می‌توانند با همکاری یکدیگر روابط ترانزیتی خود را نیز در منطقه گسترش دهند. با توجه به روابط دوجانبه و نیازهای افغانستان و تاتارستان، هر دو کشور می‌توانند به منظور تقویت روابط اقتصادی، فورم‌های اقتصادی مشترک برگزار کرده، روابط مستقیم میان سکتور خصوصی دو کشور را برقرار نموده و به‌صورت دوره‌ای نمایشگاه‌های گوناگون از تولیدات هر دو کشور برگزار کنند. همچنین همکاری‌های آموزشی در عرصه های گوناگون بین دو کشور گسترش یابد و افغانستان که در بخش‌های مختلف به نیروی ماهر نیازمند است، بتواند با استفاده از تجربیات تاتارستان، این نیازها را تأمین نماید.
نتیجه گیری
در مجموع، ظرفیت‌های گسترده برای همکاری اقتصادی بین جمهوری تاتارستان و افغانستان وجود دارد، گسترش ارتباطات میان سکتور‌های خصوصی، توسعه تبادلات آموزشی و آغاز همکاری‌های زراعتی و صنعتی می‌تواند رابطه اقتصادی مثبت، پایدار و استوار بر منافع مشترک ایجاد نماید. تاتارستان با ظرفیت‌های صنعتی، علمی و فرهنگی خود می‌تواند نقشی کلیدی در بازسازی اقتصادی افغانستان ایفا کند. تاتارستان و کشورهای همجوار آن از لحاظ تجارتی نیز برای افغانستان اهمیت قابل توجهی دارند. افغانستان می‌تواند تولیدات خود، به‌ویژه مواد معدنی را به بازارهای روسیه صادر کرده و در مقابل ماشین‌آلات صنعتی و سایر تجهیزات مورد نیاز خود را که اکنون به آنها نیاز مبرم دارد، وارد نمایند.همچنان سرمایه‌گذاران و شرکت‌های تولیدی تاتارستان می‌توانند در افغانستان در شرایط آسان سرمایه‌گذاری کنند که در صورت جذب و جلب آنان، فرصت‌های شغلی زیادی به هموطنان کشور فراهم خواهد شد.