نزدیک به چهار میلیون جریب زمین غصب شده استرداد شده است
مقدمه
غصب زمین‌های دولتی در افغانستان یک مشکل درازمدت است. این مشکل در اداره قبلی کابل به‌گونه گسترده و جدی افزایش یافت و در مرکز و ولایات مختلف افغانستان، رهبران تنظیمی، قوماندانان، زورمندان محلی و سایر افراد با نفوذ، به اندازه توان خود، زمین‌ها را به نام‌های مختلف غصب کرده و بر آن خانه‌ها، مارکیت‌ها و شهرک‌ها اعمار نمودند. در این مدت، بخش زیادی از زمین‌های دولتی توسط زورمندان غصب گردید. به دلیل ضعف حکومت مرکزی و نفوذ گسترده زورمندان در ساختار آن، نه‌تنها حکومت نتوانست از دارایی‌های دولتی محافظت کرده و آن‌ها را از چنگ زورمندان بیرون کند، بلکه بسیاری از زورمندان با استفاده از امکانات دولتی، ملکیت‌های دولتی را غصب کرده و همان زمین‌ها را به‌گونهٔ غیرقانونی به افراد دیگر به فروش می‌رساندند. با بازگشت دوبارهٔ امارت اسلامی به قدرت در کشور، نه‌تنها روند غصب دارایی‌های دولتی متوقف شد، بلکه به منظور بازگرداندن زمین‌ها و ملکیت‌های دولتی، یک کمیسیون ویژه ایجاد گردید تا زمین‌ها و دارایی‌های شخصی و دولتی غصب‌شده از نزد زورمندان و غاصبین دوباره بازپس‌گیری شود. در این نوشته، نگاهی کوتاه به اقدامات امارت اسلامی در راستای جلوگیری از غصب زمین دولتی خواهیم انداخت.
غصب زمین دولتی در افغانستان
غصب زمین به تصرف غیرقانونی زمین گفته می‌شود که ملکیت آن متعلق به دولت، نهادهای عمومی و در برخی موارد به افراد حقیقی و حقوقی باشد. این تصرف می‌تواند از سوی زورمندان، مقامات دولتی، قوماندانان محلی و حتی نهادهای غیردولتی صورت گیرد. عوامل غصب زمین می‌تواند گوناگون باشد، اما آن‌چه در افغانستان نقش برجسته در غصب زمین‌ها داشته، عبارت است از: ضعف نظام حقوقی و قضایی در حکومت‌های گذشته، فساد در نهادهای دولتی، نبود سیستم مؤثر ثبت ملکیت‌ها، مهاجرت و بی‌جاشدگی داخلی، موجودیت و قدرت گروه‌های مسلح غیرمسؤل، و نفوذ و قدرت زورمندان و غاصبان در درون دولت و سایر عوامل مشابه. امارت اسلامی افغانستان به‌منظور تثبیت ملکیت‌های دولتی و جلوگیری از غصب آن، یک کمیسیون دولتی ویژه ایجاد کرد تا تمامی زمین‌هایی را که توسط زورمندان غصب شده و ساختمان‌های جدید بر آن اعمار گردیده، در مرکز و ولایات کشور شناسایی و تثبیت نماید. امارت اسلامی افغانستان به تاریخ ۳۰ میزان سال ۱۴۰۱ خورشیدی، مقررهٔ جلوگیری از غصب زمین و استرداد زمین غصب‌شده را در چهار فصل و ۲۱ ماده توشیح نمود و نیز لایحهٔ کمیسیون جلوگیری از غصب زمین و استرداد زمین‌های غصب‌شده را در ۹ ماده منظور کرد. بر اساس این مقرره، کمیسیون ویژه ایجاد گردید و به کار خود ادامه می‌دهد.
استرداد زمین‌های غصب شده
کمیسیون جلوگیری از غصب زمین و استرداد زمین‌های غصب‌شده، در سطح کشور به کار خود ادامه داده و تا اکنون میلیون‌ها جریب زمین دولتی از حالت غصب بیرون شده است. مسؤلان این کمیسیون در یک کنفرانس خبری که به تاریخ سیزدهم ماه ذوالقعده سال جاری برگزار شد، اعلام کرد که امارت اسلامی افغانستان متعهد به کار جدی در زمینه تثبیت زمین‌های امارتی و رهایی آن‌ها از چنگ غاصبین است و به همین منظور، این کمیسیون در مرکز و ولایات به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد. کمیسیون جلوگیری از غصب زمین و استرداد زمین‌های غصب‌شده تاکنون ۳ میلیون و ۹۳۰ هزار و ۹۳۳ جریب زمین امارتی را در سراسر کشور تثبیت و از نزد غاصبین استرداد شده است. همچنین، در این مدت بیش از ۴۹ میلیون جریب دیگر زمین امارتی در سطح کشور به‌گونه رسمی تثبیت شده است. محترم مولوی محمد اسماعیل غزنوی، معین وزارت سرحدات، اقوام و قبایل و عضو این کمیسیون، دلایل اصلی غصب زمین‌ها را اشغال چند دهه و سلطه نظام‌های ملوک‌الطوایفی عنوان کرده و تأکید نمود که این دوران پایان یافته و زمین‌های امارتی از نزد غاصبان و زورمندان استرداد خواهند شد. مسؤلین در کمیسیون جلوگیری از غصب زمین و استرداد زمین‌های غصب‌شده می‌گویند، که در این مدت، تنها در کابل بیش از ۶۶ هزار و ۷۲۴ جریب زمین امارتی از نزد غاصبین استرداد شده است. بر اساس ارقام منتشرشده از سوی وزارت عدلیه، این زمین‌ها در مناطقی چون تپه مرنجان در ناحیه هشتم، تپه ده‌کیپک در ناحیه هفتم، منطقه چهل‌دختران در ناحیه بیستم، ساحه پلچرخی در ناحیه بیست‌ویکم، ولسوالی پغمان و دیگر بخش‌های کابل موقعیت دارند، که در نتیجه تصمیم هیئت تخنیکی کمیسیون مرکزی و یا حکم محکمه ویژه رسیده‌گی به زمین‌های غصب‌شده، از غصب آزاد و بازپس‌گیری شده‌اند. وزارت عدلیه می‌گوید که جلوگیری از غصب زمین‌های امارتی و بازپس‌گیری زمین‌های غصب‌شده از جمله اهداف امارت اسلامی است. به همین منظور، کمیسیون جلوگیری از غصب زمین و استرداد زمین‌های غصب‌شده ایجاد شده است. وظیفه کمیسیون مذکور اینست که زمین‌های امارتی (سلطانی)، عامه و وقفی را از نزد غاصبین و زورمندان بازپس‌گیری نماید، و این روند در سراسر کشور ادامه دارد. کمیسیون جلوگیری از غصب زمین و استرداد زمین‌های غصب‌شده در چهار زون کشور دارای چهار محکمه اختصاصی می‌باشد. همچنین در هر ولایت، هیئت تخنیکی تثبیت و تشخیص زمین‌های غصب‌شده برای دستیابی به همین اهداف فعالیت میکند. مسؤلین وزارت زراعت، آبیاری و مالداری می‌گویند که تیم‌های تخنیکی جلوگیری از غصب زمین‌های دولتی و بازپس‌گیری زمین‌های غصب‌شده در هر ولایت با مسؤلین محلی و بزرگان قومی درباره تشخیص و تثبیت زمین‌ها گفتگو می‌کنند. پس از تثبیت، زمین‌های بازپس‌گیری شده طبق قانون به صورت اجاره واگذار می‌شوند. مسؤلین وزارت زراعت، آبیاری و مالداری همچنین گفته‌اند که زمین‌هایی که قبلأ توسط غاصبین به اشکال مختلف تصرف شده بود، به اهداف دیگر مورد استفاده قرار می‌گرفت و اکنون پس از بازپس‌گیری توسط امارت اسلامی، بخش بزرگی آن به کشت و زرع اختصاص یافته است. بر اساس آمار منتشرشده از سوی این کمیسیون، حدود ۲۶ میلیون جریب زمین در سراسر کشور غصب شده است. مسؤلین کمیسیون استرداد زمین‌های غصب‌شده می‌گویند که علاوه بر زمین‌های امارتی، چراگاه‌ها نیز در بسیاری از ولایت‌ها غصب شده‌اند. امارت اسلامی برای مالداران چراگاه‌ها را فراهم میکند و در این زمینه اقدامات عملی صورت گرفته و این روند ادامه دارد. امارت اسلامی افغانستان به‌منظور مدیریت بهتر زمین‌ها تصمیم به تأسیس وزارت جدیدی گرفته است که با ایجاد این وزارت، تمامی زمین‌ها ثبت، تثبیت و از غاصبین بازپس‌گیری خواهد شد و برای جلوگیری از غصب دوباره آن نیز راهکارهای مؤثر در نظر گرفته می‌شود. این وزارت در تشکیل امارت اسلامی به‌زودی به‌طور عملی کار خود را آغاز خواهد کرد و تا آن زمان، کمیسیون جلوگیری از غصب زمین به فعالیت خود ادامه خواهد داد. به گفته مسؤلین امارت اسلامي کمیسیون جلوگیری از غصب زمین و استرداد زمین‌های غصب‌شده به «وزارت اراضی و استرداد زمین‌های غصب‌شده» تبدیل شده است. فعالیت این کمیسیون پایان نخواهد یافت تا زمانی که وزارت تشکیل و رسماً آغاز به کار کند. به گفته این مسؤلین تدوین تمامی قوانین مربوط به این وزارت به پایان رسیده است.
نتیجه گیری
غصب زمین‌های دولتی یکی از مشکلات جدی در مسیر ثبات و رشد اقتصادی افغانستان است، زیرا در بسیاری از مناطق کشور زمین‌های دولتی غصب شده و برخلاف پلان‌های شهری برای امور دیگری استفاده شده‌اند. از سوی دیگر، بسیاری از زمین‌های دولتی پس از غصب دست به دست شده‌اند که بدون شک در این میان میلیون‌ها افغانی سرمایه‌گذاری نیز صورت گرفته است، اما پس از بررسی‌ها، این زمین‌ها به عنوان زمین دولتی تثبیت شده‌اند. به این ترتیب، سرمایه‌گذاری میلیون‌ها نفر در معرض خطر قرار گرفته است. امارت اسلامی افغانستان در چند سال گذشته برای حل این مشکل کمیسیون ویژه را ایجاد کرده و در مرکز و ولایات به فعالیت خود ادامه می‌دهد. امارت اسلامی در این مدت نزدیک به چهار میلیون جریب زمین را استرداد کرده است. جلوگیری از غصب زمین و مبارزه با آن بدون شک نیازمند اراده سیاسی قوی، عزم جدی و همکاری گسترده نهادهای دولتی و غیر دولتی است که امارت اسلامی در این زمینه تعهد جدی دارد. برای جلوگیری از تکرار این مشکل در آینده و ثبت و حفاظت تمامی زمین‌های دولتی ، استفاده مؤثر از زمین‌ها با رعایت پلان‌های شهری، امارت اسلامی وزارت ویژه را ایجاد میکند که در زمینه تدوین قوانین آن پیشرفت‌های چشمگیر حاصل شده است. با تأسیس این وزارت، در سطح کشور بانک زمین ایجاد خواهد شد که به منظور توسعه شهری و اجرای پروژه‌های دیگر توسعوی، زمین کافی در اختیار دولت قرار می‌دهد. از سوی دیگر، معاملات خرید و فروش زمین نیز قانونی خواهد شد تا از هدر رفتن بی‌مورد سرمایه و وقت مردم جلوگیری شود.