مروری بر پیشرفت های مخابراتی در کشور
نویسنده: نجیب الله مایار
مقدمه
مخابرات و تکنالوژی در عصر کنونی در تمامی عرصه های زندهگی بشر تأثیر گذاشته است. سهولت ها و خدمات مخابرات و به صورت عموم تکنالوژی معلوماتی زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بشر را متحول ساخته و انسانها به تلاش خود توانستند تکنالوژی را در امور زندگی خود بکار ببرد. در طول تاريخ انسانها در جستجوی دانش و معرفت بوده اند. از اين رو تکنالوژی در همه زمينه‌های علمی و معرفتی به وجود آمد كه سبب رفاه و شگوفايی زندگی انسان در بخش‌های گوناگون گردید. پس از انقلاب صنعتی در اروپا تنها پدیده که توانست در رشد همه‌جانبه زندگی اجتماعی نقش مهم بازی کند و روند خدمات را تسریع بخشد، تکنالوژی است. مخابرات در کنار دیگر سکتور ها در اقتصاد ملی کشور ها نقش مهم را بازی میکند اما باز هم جایگاه این سکتور در اقتصاد ملی هر کشور شکل گرفته از نحوه فعالیت بخش های اقتصادی آن است و هرچه این بخش ها توسعه اقتصادی بیشتری داشته باشند موجب پیشرفت اقتصاد کشور میشود. سکتور مخابرات مانند بخش های اقتصادی هر یک بر اساس سهمی که در تولید ناخالص داخلی، ایجاد درآمد، اشتغال زایی، ارائه خدمات و غیره در اقتصاد به عهده دارند، اهمیت شان بیشتر و یا کمتر می شود. همچنان تکنالوژی معلوماتی و مخابرات بر سکتور های دیگر نیز تأثیر بسزای دارد، از صرفه جویی زمان گرفته تا هماهنگی، کاهش مصرف، دسترسی به اطلاعات از فرصت های تجارتی، بازار شفاف، تعامل با مشتریان، حکومتداری الکترونیکی، مبارزه با فساد اداری و ایجاد شغل که این همه به تولید، مدیریت بهتر منابع و به صورت غیر مستقیم به توسعه اقتصادی و تجارتی کمک میکند.
پیشینه‌ی تاریخی مخابرات در افغانستان
مخابرات در افغانستان برای اولین بار در سال ۱۸۹۸ میلادی به نصب تلیفون سیم دار در قصر ارگ آغاز یافت. در سال ۱۹۰۸میلادی یک سیستم کوچک تلیفون با ظرفیت ۲۵ لین به طرف شمالی قصر ارگ نصب گردید. خدمات تلگرافی نوع دیگری از تسهیلات مخابراتی بود که در سال ۱۹۱۴م در افغانستان راه اندازی شد. در همین سال یک استیشن ترانسیور رادیویی به ظرفیت ۲۰ کیلو وات در شهر کابل نصب گردید که کابل را از طریق اولین رادیو با پاریس مرکز کشور فرانسه وصل کرده بود. اولین دستگاه اتومات تلیفون ۱۲۰۰ لین داشت و از کمپنی “تسلا” چکسلواکیا خریداری شده بود که در ساختمان سابق وزارت مخابرات واقع پل باغ عمومی افتتاح شد. در ۱۹۵۵ دستگاه اتومات مرکز به کمک شرکت “زیمنس” آلمان غرب به ظرفیت ۵۰۰۰ لین فعال شد. بعداً در ۱۹۶۷ دستگاه های اتومات کارته چهار و شهرنو؛ هر کدام به ظرفیت ۳ هزار لین به کمک آلمان غربی و توسط متخصصان شان به کار انداخته شد. در گام بعدی، دستگاه های مزار شریف، هرات و قندهار هر کدام به ظرفیت ۱۵۰۰ لین به کار انداخته شد و به تعقیب آن دستگاه های اتومات خیرخانه و مکروریان؛ هر کدام به ظرفیت ۳ هزار لین در سالهای ۱۹۷۷ به کمک آلمان غرب آغاز به کار نمود؛ ولی با تجاوز قوای شوروی بر افغانستان و امتناع متخصصان المان غرب از سفر به کشور، کار های آن نیمه تمام ماند. بعد از یک وقفه، کار های نیمه تمام توسط متخصصین افغان تکمیل و به بهره برداری سپرده شد. در اواسط دهه ۷۰، خدمات اساسی مخابراتی به شمول تیلفون و تیلگراف در سطح ولسوالی ها قابل دسترس بود. هر چند سیستم مخابراتی اکثراً محدود به بعضی بخش های حکومت بود، اما مردم عام محل نیز دسترسی محدود به این خدمات را داشتند. در سالهای ۱۹۸۳ و ۱۹۸۴، دستگاه های نوع کراسبار در شهرهای کابل، جلال آباد، پروان، پلخمری، شبرغان و کندز نصب گردید. اشغال نه تنها زیربناها و ثروت افغانستان را نابود کرد، بلکه بسیاری از سیستم های مخابراتی را نیز تخریب و از کار انداخت.
تکنالوژی و نقش آن در توسعه زندگی اجتماعی
تکنالوژی به عنوان یکی از ابزار اساسی در توسعه، نقش مهمی را در رشد و انکشاف همه‌جانبه زندگی اجتماعی داشته و دارد. حال نگاهی می‌اندازیم بر نقش تکنالوژی در رشد زندگی اجتماعی انسانها؛ چنانچه ما تاریخچه زندگی انسان ها را مطالعه نمایم در می یابیم که این زندهگی از ابتدایی ترین شکل آن تا اکنون در حال تغییر و دگرگونی بوده است. ولی اساسی‌ترین تغییر در زندگی اجتماعی پس از انقلاب صنعتی، با به وجود آمدن تکنالوژی است، همزمان با پیشرفت تکنالوژی زندگی اجتماعی هم دگرگون شد؛ یعنی خواست‌ها، نیازها، آرزوها، رفتارها و واکنش‌های اجتماعی دچار تغییر و دیگرگونی قرار گرفته و آهسته آهسته با گذشت زمان تکنالوژی تمامی سطوح زندگی بشر را تحت پوشش قرار داد. این مسله را می‌توان در سطوح مختلف زندگی بشر چون: فرهنگ، سیاست، اقتصاد و مدیریت سازمانی به وضوح مشاهده کرد، در عرصه فرهنگی فعالیت رسانه‌یی در قالب رادیو، تلویزیون، صفحات مجازی چون: ویب‌سایت، فیسبوک، انستاگرام، تویتر و ده‌ها صفحه مجازی دیگر را به عنوان ابزار های تبادل معلومات و اطلاعات مخصوصا در بخش انتشار و آگاهی از فرهنگ‌های مختلف جوامع بشری می‌توان مثال زد که نقش فزاینده در رشد سطح فرهنگ زندگی اجتماعی در کنار سایر فعالیت‌ها به وجود آورده است. اگر در عرصه فعالیت‌های اقتصادی نگاه اندازیم چه در تجارت، بانکداری، مالیات و فعالیت‌های اقتصادی، تکنالوژی با سیستم‌های جدید، خدمات آنلاین تجارتی، حواله‌جات، خدمات آنلاین بانکداری و ده‌ها نرم افزار های حسابداری در بانک‌ها و فعالیت‌های تجارتی نشان می‌دهد که نقش تکنالوژی خیلی برجسته و مؤثر بوده است. تکنالوژی در عرصه سیاست و مدیریت سازمانی هم نقش بارز دارد طور مثال حکومت در برنامه‌های اجرایی خویش از تکنالوژی معلوماتی و مخابراتی به منظور عرضه خدمات بهتر و به موقع به شهروندان، سرعت عرضه خدمات، کاهش فساد اداری، نظارت، ارزیابی، کنترول و پاسخگویی شفاف به مردم از تکنالوژی معلوماتی در بخش‌های مختلف چون: حاضری الکترونکی، تذکره‌های برقی، ارتباط با مسؤلان محلی از طریق ویدیو کنفرانس‌ها، ثبت دیتابیس اسنادهای اداری در تمام سطوح، دیجیتل‌سازی ادارات تنظیم سیستم‌های مالی مخصوصآ پرداخت معاشات کارمندان حکومتی، جمع آوری عواید دولت... و ده‌ها موارد دیگر استفاده می‌نماید. افغانستان میتواند با مطالعه و بررسي پيشرفت کشورهای صنعتی و تازه صنعتی شده به نقش مهم تکنالوژی در توسعه به پيشرفت و توسعه آن‌ها پی ببرد، اما يکی از نکات مهم و کليد که بايد در اين زمينه مورد توجه قرار گيرد توجه به عوامل داخلی و خارجی است. منظور از عوامل داخلی اراده ملی و عزم داخلی کشور برای پيشرفت و توسعه است و منظور از عامل خارجی، وجود سرمايه گذاری مستقيم خارجی و افزايش آن در کشور می‌باشد که اين عامل ميتواند روند ورود تکنالوژی در کشور را افزايش داده و تاثیرات مستقیم در زندگی اجتماعی مردم خواهد گذاشت. همچنان تکنالوژی معلوماتی و مخابرات بر سکتورهای دیگر نیز تأثیر بسزای دارد، از صرفه جویی زمان گرفته تا هماهنگی، کاهش مصرف، دسترسی به اطلاعات از فرصت های تجارتی، بازار شفاف، تعامل با مشتریان، حکومتداری الکترونیکی ، مبارزه با فساداداری و ایجاد شغل که این همه به تولید ، مدیریت بهتر منابع و به صورت غیر مستقیم به توسعه اقتصادی و تجارتی کمک میکند. در کل مخابرات و تکنالوژی معلوماتی به عنوان محرک اصلی تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی عمل میکند و در شکل دهی به آینده‌ی جوامع نقش حیاتی دارند.
صنعت مخابرات یکی از بزرگترین کمک کننده‌گان به تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی افغانستان است. مطابق مطالعات انجام شده مخابرات سالانه حدود ۷۰۷ میلیون دالر به تولید داخلی کشور کمک میکند. بنابر این می توان گفت به هر اندازه که مشترکین تیلفون موبایل بیشتر باشد، سهم بیشتر و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بیشتر است. تأثیر خدمات مخابراتی به مزیت های اقتصادی و تقویت مالی در سطح کلان محدود نمی شود، بلکه به سایر بخش های زندگی مردم نیز گسترش می یابد. از آنجا که بر سیستم ها و برنامه های بهداشتی نیز تأثیر می گذارد. افغانستان ظرفیت های و مزیت های کلان توسعه مخابرات و تکنالوژی را دارد. در سال های پیشین نیز شماری زیادی از سرمایه گذاران داخلی و خارجی علاقمند سرمایه گذاری در سکتور مخابرات بودند اما نبود امنیت مانع اصلی اینگونه پروژه ها بود. اکنون که امارت اسلامی توانسته به این معضل نقطه پایان بگذارد سرمایه گذاران داخلی و خارجی میتواند با سرمایه گذاری در سکتور مخابرات و تکنالوژی معلوماتی که بیشترین فرصت ها هنوز در جای خود باقیست سرمایه گذاری کند. امارت اسلامی به استفاده از فرصت باید با ایجاد شرایط آسان و سهولت های فراوان در راه سرمایه گذاری اقدام کرده و توجه سرمایه گذاران داخلی و خارجی به این مهم مبذول دارد. با افزایش سطح سرمایه گذاری از یک سو برای بیشتر هموطان فرصت های شغلی ایجاد شده و از سوی دیگر عواید ملی دولت نیز افزایش خواهد یافت.