اهمیت راه های ترانزیتی و تجارتی در توسعه تجارت

فضل ولی شیرانی

مقدمه

 

افغانستان یکی از ده کشور محصور در خشکی در آسیا به همراه مغولستان، نیپال، جمهوریت لائوس، بوتان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبیکستان است. افغانستان به عنوان یک کشور محصور در خشکی به جاده ها و راه های تجارت و ترانزیت نیاز دارد تا بتواند به آب دسترسی داشته باشد و تجارت خود را گسترش دهد. بیشتر صادرات این کشور را میوه های خشک و تازه، قالین، پوست حیوانات و گیاهان طبی تشکیل می دهد، بنابراین وجود راه های تجارتی و ترانزیتی برای انتقال صادرات آن به بازارهای جهانی ضروری است. حکومت افغانستان با یافتن و توسعه راه های تجارتی و ترانزیتی قادر خواهد بود که فرصت های اقتصادی جدید را ایجاد کند و سرمایه گذاران بین المللی را به سرمایه گذاری در بخش های مختلف به ویژه در بخش معدن تشویق نمایند. با این کار، افغانستان وارد مرحله جدیدی از اقتصاد خود خواهد شد. به همین ګونه از طریق این راه ها  زمینه برای راه یافتن صنایع دستی افغانستان به بازارهای بین المللی فراهم خواهد شد که به رشد صنایع دستی کمک می کند و در آینده به یکی دیگر از منابع اصلی عواید تبدیل می شود. همه اینها مواردی است که می تواند کشور را به سطوح بالاتر توسعه برساند و افغانستان را از نظر اقتصادی خودکفا نماید. در این مقاله به راه های ترانزیتی و تجارتی افغانستان، اهمیت آن در تجارت و تلاش های امارت اسلامی در این زمینه اشاره کرده ایم.

راه های ترانزیتی و تجارتی افغانستان

این یک واقعیت مبرهن است که جاده ها و شاهراه ها نقش مهمی در زندگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها داشته اند. این شاهراه ها نیازها و مشکلات مردم را در هر زمان و مکان حل کرده است. راه های ترانزیتی و تجارتی زمینه ای را برای انتقال اجناس و مردم فراهم کرده است. همان طوریکه که رگ های خون نقش مهمی در بدن انسان دارند، راه های ترانزیتی و تجارتی نیز در یک کشور به همان اندازه مهم و ارزشمند هستند. شاهراه ها بزرګ ترانزیتی و تجارتی در داخل افغانستان وجود دارد که می تواند این کشور را به چهار راه آسیا تبدیل کند. یکی از این سرک ها شاهراه کابل – قندهار است. شاهراه کابل - قندهار ۴۸۳ کیلومتر طول دارد و دو شهر بزرگ کابل و قندهار و چندین ولایت را به مرکز  متصل می کند. این شاهراه بخش مهمی از سیستم تجارت ملی افغانستان است. این شاهراه بین کابل و قندهار کاملاً هموار است و از کوه ها نمی گذرد. حدود ۳۵ درصد از جمعیت افغانستان در مسیر این شاهراه بین کابل و قندهار زنده گی می کنند. دیگری شاهراه قندهار - هرات است. این شاهراه که ۵۵۷ کیلومتر طول دارد، شهرهای بزرګ قندهار و هرات را به هم وصل می کند. این بزرگ راه بخشی از یک شبکه جاده ای بزرگتر به نام «سرک حلقوی» است و اولین بار در دهه ۱۹۶۰  ساخته شد. شاهراه قندهار – هرات به دو بخش تقسیم شده که قسمت اول آن از قندهار به گرشک و سپس به هرات می رسد. شاهراه کابل - جلال آباد یکی از جاده های مهم اقتصادی افغانستان است که از کابل آغاز و از کابل- سروبی، تنگه سروبی، تنگه لغمان و ولایت لغمان می گذرد و به مرکز ننګرهار شهر جلال آباد ختم می شود. از ولایت ننگرهار سرانجام به بندر تورخم می رسد. این بزرگ راه تقریباً ۱۵۰ کیلومتر طول دارد. تونل سالنگ یا شاهراه، جاده ای کوهستانی است که شمال افغانستان را به پایتخت کابل، جنوب افغانستان و پاکستان وصل می کند. تونل سالنگ در حال حاضر چاریکار و کابل را در جنوب به مزارشریف و کندز متصل می کند. همچنان جاده هرات - غور نیز وجود دارد که ۳۸۰ کیلومتر طول دارد. سرک هرات - غور یکی از پروژه های مهم ملی افغانستان است که ولایات هرات، غور، بامیان، دایکندی و میدان وردک را با کابل وصل می کند که نقش مهمی در توسعه تجارت و ترانزیت منطقه ای ایفا خواهد کرد. علاوه بر این، مسیرها و جاده های دیگری نیز در کشور وجود دارد که تا حدودی در تجارت و ترانزیت نقش دارند. از جمله این سرک ها می توان به قندهار – ارزگان، سرک دوم کابل – غزنی، سرک دوم کابل – جلال آباد و دیګر سرک ها اشاره کرد. علاوه بر راه های ترانزیتی و تجارتی عمده در داخل افغانستان، تعدادی از راه های تاریخی دیگر نیز وجود دارد که زمانی افغانستان را به قلب آسیا تبدیل کرده بود. یکی از این مسیرها جاده ابریشم و دیگری بزرگ راه لاجورد است. جاده ابریشم شرق، غرب و جنوب آسیا، شمال آفریقا را به اروپای شرقی و مسیر لاجورد افغانستان را به اروپا، خاورمیانه، آفریقا، بالکان و ترکیه متصل می کند. این دو شاهراه کوتاه ترین، مطمئن ترین، ارزان ترین و امن ترین مسیر برای تجارت افغانستان هستند. افغانستان علاوه بر شاهراه های زمینی، دارای خطوط راه آهن فعال نیز می باشد. راه آهن خواف – هرات، راه آهن سرحدآباد – تورغندی و راه آهن ترمز – مزار شریف. پلان ها و طرح هایی برای ساخت راه آهن افغان- ترانس و برخی راه آهن های دیگر تهیه شده و کار عملی ساخت آن در آینده آغاز خواهد شد. از آن جمله می توان به راه آهن هرات – قندهار – سپین بولدک اشاره کرد. این شاهراه ها و سایر شاهراه های تجارتی  و ترانزیتی می توانند افغانستان را ابتدا به مرزهای خود، سپس به کشورهای منطقه و در نهایت به جهان متصل کنند. در ادامه با هم در مورد اهمیت شاهراه های تجارتی  و ترانزیتی می خوانیم.

اهمیت شاهراه های ترانزیتی و تجارتی در تجارت

شاهراه های تجارتی و ترانزیتی در توسعه تجارت یک کشور اهمیت زیادی دارند. این مسیرها همان چیزی است که می تواند افغانستان را به آسیا، اروپا و آفریقا وصل کند و اقتصاد کشورهای این قاره های بزرگ را گسترش دهد و مفادات آن را مشترک سازند. افغانستان محصور در خشکی در مرکز آسیا و اروپا قرار دارد. شاهراه های ترانزیتی و تجارتی منافع اقتصادی قابل توجهی برای افغانستان به همراه خواهد داشت و افغانستان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود به یک چهارراه منطقه ای تبدیل خواهد شد. حکومت افغانستان با ساخت این سرک ها می تواند فرصت های اقتصادی جدید ایجاد کند و سرمایه گذاران بین المللی را به سرمایه گذاری در بخش های مختلف به ویژه در بخش معدن ترغیب نمایند. با این کار، افغانستان وارد مرحله جدیدی از اقتصاد خود خواهد شد. دیگر اینکه افغانستان یک کشور زراعتی است و بیشتر مردم آن به زراعت  مصروف اند، اعمار این سرک ها، مارکیت محصولات زراعتی افغانستان را با مارکیت های بین المللی مرتبط می سازد. این دو فایده دارد: از یک سو تجارت گسترش می یابد و از سوی دیگر وضعیت اقتصادی دهاقین افغانستان بهبود می یابد. حکومت با اخذ مالیات می تواند درآمد خود را افزایش دهد. اگر همه  شاهراه های زمینی، دهلیز های هوایی و راه آهن ساخته شوند، بنابراین درآمد ما چند برابر خواهد شد و تجارت ما به طور کامل رشد و توسعه خواهد یافت. این مسیرها همچنین زمینه را فراهم خواهد کرد تا صنایع دستی افغانستان به بازارهای بین المللی انتقال شود و این  به رشد صنایع دستی کمک می کند و در آینده به یکی دیگر از منابع اصلی عواید تبدیل می شود. همه اینها مواردی است که می تواند کشور را به سطوح بالاتر توسعه برساند و افغانستان را از نظر اقتصادی خودکفا و یک اقتصاد مستقل کند. در اینجا بر آنچه امارت اسلامی در این زمینه انجام داده است،  مروری کوتاه می نمایم.

تلاش امارت اسلامی در ساخت و بازسازی  شاهراه های ترانزیتی و تجارتی

حکومت ها و نظام ها برای رفاه، ثبات و سعادت ملت ها ایجاد شده اند. امارت اسلامی در این زمینه تلاش های گسترده ای برای تأمین زندگی راحت مردم انجام داده و به همین منظور پروژه های اساسی متعددی را برای توسعه کشور راه اندازی کرده است. تعهد امارت اسلامی به بازسازی و توسعه کشور یک ادعا نیست، بلکه واقعیتی روشن و آشکار است که هر روز به چشم خود می بینیم. کار ساختمانی در گوشه و کنار کشور جریان دارد که در تاریخ معاصر افغانستان بی سابقه تلقی می شود. در کنار سایر پروژه های عمرانی، کار بازسازی شاهراه های ترانزیتی و تجارتی کشور نیز در حال انجام است. یکی از این مسیرهای مهم ترانزیتی و تجارتی شاهراه کابل – قندهار است. بازسازی شاهراه کابل - قندهار توسط امارت اسلامی در سال ۱۴۰۲ خورشیدی آغاز شد. این شاهراه عمدتاً توسط سکتور خصوصی و با حمایت مالی امارت اسلامی افغانستان در ۵ بخش: چوک ارغندی - بازار دورانی، مرکز غزنی – پش کنده، پش کنده - قلات، قلات - شهر صفا و شهر صفا - مانجه ساخته می شود. در حال حاضر کار ساخت بخش پنجم این شاهراه تکمیل و به بهره برداری رسیده است. کار ساخت سایر قسمت ها ادامه دارد و تلاش می شود تا به زودی تکمیل شود. ساخت سرک دوم در امتداد همین شاهراه از کابل  الی غزنی در سال ۱۴۰۳ خورشیدی آغاز شد. علاوه بر این، کار بازسازی اساسی ۸۰ کیلومتر سرک سالنگ در سه فاز آغاز شده و به سرعت در حال پیشرفت است که علاوه بر بهبود جریان ترافیک بین شمال، مرکز و جنوب کشور، نقش مهمی در توسعه تجارت و ترانزیت نیز دارد. یکی دیگر از پروژه های مهم سرک که در سال ۱۴۰۳ خورشیدی افتتاح شد، اعمار لین دوم سرک کابل – جلال آباد بود. این پروژه در پنجم عقرب ۱۴۰۳ خورشیدی  از سوی محترم ملا عبدالغنی برادر آخند معاون اقتصادی ریاست الوزراء افتتاح شد. معاون اقتصادی ریاست الوزراء در مراسمی که به همین مناسبت برگزار شده بود، گفت: سرک دوم کابل-جلال آباد یک پروژه مهم در اتصال داخلی و ترانسپورت زمینی کشور است که دو ولایت بزرگ تجارتی و ستراتیژیک کابل و ننگرهار را در فاصله کوتاهی به هم وصل می کند. اعمار لین دوم شاهراه کابل – جلال آباد باعث کاهش ازدحام در لین اول و کاهش حوادث ترافیکی می شود. همچنان سفر و حمل و نقل را تسهیل می کند، حمل و نقل کالاهای تجارتی را سریع تر، مصؤن تر و کم هزینه تر می کند و کسب و کارهای کوچک و متوسط ​​را در طول مسیر تشویق می کند. امارت اسلامی اقداماتی را در جهت ساخت و بازسازی مسیرهای ترانزیتی و تجارتی عمده از جمله ساخت جاده های حلقوی و ولایات انجام داده است. نمونه های خوب این سرک ها راه هرات - غور و قندهار- ارزگان است. احداث و احیای این جاده ها زمینه را برای اتصال و رشد اقتصادی بین ولایت ها و تسهیلات را برای ساکنان منطقه در رفت و آمد فراهم می کند. راه آهن نیز در جمله‌ی راه های ترانزیتی و تجارتی زمینی قرار می گیرد. در حال حاضر، افغانستان تجارت خود را از طریق برخی خطوط راه آهن فعال انجام می دهد. خط آهن خواف - هرات، راه آهن سرحدآباد - تورغندی و راه آهن ترمز - مزار شریف فعال هستند و روزانه انتقالات صورت می ګیرد. با این حال، راه آهن افغان – ترانس که هنوز کار عملی آن آغاز نشده، اما تلاش ها برای آغاز کار روی آن جریان دارد. با اعمار این خط آهن که از ترمز ازبیکستان تا مزارشریف-  لوگر افغانستان و از آنجا از خرلاڅی پکتیا عبور و از خط فرضی دیورند تا کورمه امتداد می یابد و سپس به شبکه ریلی پاکستان متصل می شود، تجارت کشور را بسیار بهبود می بخشد. امارت اسلامی همچنین دهلیزهای هوایی را برای گسترش تجارت فعال کرده که نمونه بارز آن دهلیز هوایی کابل- شانگهای است. امارت اسلامی به همین جا بسنده نکرده است، بلکه ساخت و بازسازی سرک هایی را که از ولایات و مراکز ولایات تا ولسوالی ها امتداد می یابد، آغاز کرده است.

نتیجه گیری

علاوه بر سایر بخش ها، یکی از بخش های کلیدی برای یک اقتصاد قوی، بخش تجارت و ترانزیت است. جهت رشد و توسعه بخش تجارت و ترانزیت یک کشور مهم است که همه شبکه های ترانسپورتی، دریایی، هوایی، زمینی و راه آهن را به درستی توسعه دهد و از سیستم های عصری در این زمینه استفاده کند. افغانستان یکی از معدود کشورهای جهان است که به آب های آزاد دسترسی ندارد و تنها از شبکه های هوایی، زمینی و ریلی برای ترانسپورت استفاده می کند. واقعیت اینست که این بخش ها به صورت معیاری ساخته شوند. امارت اسلامی در این زمینه به اقدامات خود سرعت بخشیده و اقدامات عملی نیز انجام داده است. ساخت و بازسازی شاهراه ها ترانزیتی و تجارتی زمینی را آغاز کرده است. با اعمار این سرک ها نه تنها تجارت کشور توسعه می یابد، بلکه ترانزیت نیز افزایش می یابد و افغانستان از این طریق عواید بیشتری به دست می آورد.