از ثروت تا سرمایه
نویسنده: سید محمد باقر کاظمی – استاد پوهنتون
مقدمه
امضای قرارداد استخراج گاز با کشور اوزبیکستان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اخیر در حوزه همکاری‌های اقتصادی و انرژی میان افغانستان و کشورهای همسایه است. این قرارداد که بر اساس آن اوزبیکستان در سال اول ١٠٠ میلیون دالر و در ده سال آینده یک میلیارد دالر سرمایه‌گذاری خواهد کرد، نه‌تنها به‌عنوان یک گام مهم در توسعه اقتصادی افغانستان شناخته می‌شود، بلکه به تقویت بنیه‌های سیاسی و جایگاه بین‌المللی کشور نیز کمک خواهد کرد.
در این مقاله، به تفکیک جنبه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی این قرارداد پرداخته و تأثیرات آن بر آینده افغانستان مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
سرمایه‌گذاری صد میلیون دالری اوزبیکستان در سال اول و افزایش آن به یک میلیارد دالر طی ده سال، نقش مهمی در افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در افغانستان خواهد داشت که این سرمایه‌گذاری، منجر به رشد زیرساخت‌های صنعتی و انرژی کشور می‌شود و در نتیجه، موجب تحریک تولید ناخالص داخلی (GDP) خواهد شد. با سرمایه‌گذاری در بخش انرژی، دولت افغانستان می‌تواند ظرفیت تولیدی خود را افزایش دهد و از منابع گاز طبیعی برای ایجاد ثروت ملی بهره‌برداری کند. این موضوع نه‌تنها باعث توسعه زیرساخت‌های انرژی می‌شود؛ بلکه به رشد سایر بخش‌های اقتصادی مانند صنایع وابسته به انرژی و دیگر خدمات کمک خواهد کرد.
این پروژه بزرگ به‌طور مستقیم و غیرمستقیم هزاران فرصت شغلی در زمینه‌های مختلفی همچون مهندسی، مدیریت پروژه، حمل‌ونقل و ساخت‌وساز ایجاد خواهد کرد. در نتیجه، نرخ بیکاری کاهش‌یافته و قدرت خرید مردم افزایش می‌یابد که می‌تواند موجب رونق بازار داخلی شود.
یکی از مهم‌ترین مزایای اقتصادی این قرارداد، تقویت تأمین انرژی داخلی است. با افزایش تولید گاز طبیعی، افغانستان می‌تواند نیاز های انرژی داخلی خود را به شکلی پایدار تأمین کند و به کاهش وابستگی به واردات انرژی بپردازد و در بلندمدت، افغانستان می‌تواند بخشی از تولیدات گاز طبیعی خود را به کشور های همسایه صادر کند. این صادرات می‌تواند به افزایش درآمد ارزی کشور منجر شود و تعادل تجاری افغانستان را بهبود بخشد.
امضای این‌گونه قراردادها در کنار جنبه‌های اقتصادی می‌تواند بر تقویت روابط سیاسی بین‌ها نیز منجر شود. این قرارداد در حقیقت نشانه‌ای از افزایش همکاری‌های اقتصادی و سیاسی میان افغانستان و اوزبیکستان است. بدون تردید همکاری در حوزه انرژی، نقش مهمی در تقویت روابط دو جانبه ایفا می‌کند و می‌تواند راه را برای تعاملات بیشتر در سایر زمینه‌های اقتصادی و دیپلماتیک باز کند. همکاری‌های اقتصادی با کشورهای همسایه نظیر اوزبیکستان، می‌تواند به ایجاد یک محیط پایدارتر و صلح‌آمیز در منطقه کمک کند. تعاملات اقتصادی معمولاً منجر به تقویت اعتماد سیاسی میان کشورها شده و از بروز تنش‌های احتمالی جلوگیری می‌کند.
نقش استراتژیک افغانستان در دیپلماسی انرژی
استخراج و صادرات گاز طبیعی می‌تواند افغانستان را به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی در بازار انرژی منطقه مطرح کند. این امر به تقویت نفوذ سیاسی افغانستان در منطقه و افزایش نقش کشور در تصمیم‌گیری‌های ژئوپلیتیکی مربوط به منابع انرژی کمک خواهد کرد. با ورود به بازارهای بین‌المللی انرژی، افغانستان می‌تواند تعاملات خود را با کشورهای مانند چین، پاکستان و هند تقویت کند. دیپلماسی انرژی می‌تواند ابزار مهمی برای پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی افغانستان در سطح جهانی باشد. سرمایه‌گذاری‌های خارجی و درآمد حاصل از پروژه‌های بزرگ می‌تواند به افزایش منابع مالی دولت و در نتیجه، بهبود ثبات سیاسی داخلی کمک کند. با تقویت منابع درآمدی داخلی از طریق بهره‌برداری از منابع طبیعی، افغانستان می‌تواند به‌تدریج وابستگی خود به کمک‌های بین‌المللی را کاهش دهد و کنترول بیشتری بر سیاست‌های اقتصادی و سیاسی خود داشته باشد.
نتیجه‌گیری
قرارداد استخراج گاز با اوزبیکستان از یک‌سو، موجب افزایش سرمایه‌گذاری خارجی، رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و تقویت زیرساخت‌های انرژی کشور خواهد شد و از سوی دیگر، این توافق به تقویت روابط دوجانبه با اوزبیکستان، افزایش نقش افغانستان در بازار انرژی منطقه و بهبود ثبات سیاسی داخلی کمک می‌کند. به‌طور کلی، این قرارداد می‌تواند گامی مهم در جهت تبدیل‌شدن افغانستان به یک بازیگر مهم اقتصادی و سیاسی در منطقه باشد و همچنین زمینه‌ساز توسعه پایدار و استقلال اقتصادی کشور در بلندمدت گردد.