تولیدات داخلی؛ اهمیت و راهکار های افزایش آن
نویسنده: فضل ولی شیرانی
مقدمه
اقتصاد و رشد آن باید در اولویت کار قرار گیرد. با توجه به این که دغدغه توسعه و رسیدن به پیشرفت یکی از اهداف اساسی جوامع کنونی است، لذا حمایت از تولید، اعتدال در مصرف و شګوفایی اقتصاد کشور بیش از پیش احساس می‌گردد. حمایت از تولیدات داخلی و آموزش افراد به رعایت مصرف، پیامدهای متعددی در جامعه دارد که به رشد اقتصادی، فرصت های و کاهش بیکاری، افزایش عواید، شګوفایی استعدادهای داخلی، رشد تجارت، پیشرفت صنایع و فابریکه ها و بسیاری از نتایج مفید اجتماعی و اقتصادی‌ییکه در نهایت به توسعه پایدار و طولانی‌مدت منجر می‌گردد. زیرا یکی از لوازم توسعه پایدار رشد تولیدات داخلی است. بعد از تامین نیازها و احتیاجات ملی، تولیدات جهت صادرات به دیگر کشورها عرضه می‌شود و گسترش صادرات و تجارت در عرصه‌ی بین‌المللی جامعه را به یک قدرت بزرگ و مستقل اقتصادی مبدل می‌سازد. اگر ما بتوانیم تولیدات داخلی را رونق ببخشیم موضوع تورم و کار حل خواهند شد و اقتصاد داخلی به معنای حقیقی کلمه استحکام پیدا خواهد کرد. در این مقاله اهمیت تولیدات داخلی در رشد اقتصادی، راهکارهای افزایش تولیدات داخلی امارت اسلامی و اقدامات انجام شده در بخش افزایش تولیدات داخلی و فعالیت های امارت اسلامی در زمینه تولیدات داخلی اشاره خواهیم کرد.
اهمیت تولیدات داخلی در رشد اقتصادی
در جهان صنعتی امروز، تولید ملی به عنوان یک سلاح رقابتی است و سکتورهای تولیدی باید به افزایش رقابت، تنوع در محصولات، تغییر در تقاضا اجتماعی و افزایش سطح توقع مشتری توجه کنند. اهمیت تولید ملی در اقتصاد بر کسی پوشیده نیست و برای استقلال کشور، جلوگیری از خروج اسعار و مهم‌تر از همه اشتغال‌زایی، نیازمند به آن هستیم. اشتغال‌زایی یکی از مهم‌‌ترین مزیت‌‌های حمایت از تولیدات داخلی است، زیرا موجب کاهش نرخ بیکاری که در اولویت اقدام‌های دولت برای کشور قرار دارد، می‌شود. فرهنگ خرید تولیدات داخلی برای به حرکت در آمدن چرخه اقتصاد جامعه ضروری است و مسوولیت‌های مهم اجتماعی مردم به‌شمار می‌رود. امروز در همه جوامع، تولید از اهمیت خاصی برخوردار است و همه انسان‌ها به نقش و اهمیت آن واقف‌اند. تولید رشد، شګوفایی، کار، تلاش، اشتغال، استفاده از طبیعت، رفع نیازهای زنده‌گی، رفاه شخصی و عمومی است. استفاده بهتر از منابع موجود برای رفع مشکلاتی هم‌چون بیکاری، تورم، مسکن و به حرکت درآوردن چرخ عظیم اقتصاد یک جامعه است. تولید عامل اصلی ایجاد استحکام در اقتصاد و محور پیشرفت و توسعه است. تولیدات داخلی اثرات در اقتصاد کشور دارد. تولید داخلی میتواند یک جامعه را به سوی استقلال و خودکفایی ببرد و از اتکا و وابسته ګی ها رهایی دهد. اقتصاد داخلی رونق یابد، عواید ملی، صادرات را افزایش و واردات را کاهش دهد. از این جا مشخص می شود که تولید داخلی می تواند کشور را به سمت خودکفایی سوق دهد و بر رشد اقتصادی تأثیر مثبت داشته باشد.
راهکارهای افزایش تولیدات داخلی
نمونه های رشد اقتصادی و تجارب کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که بدون نظارت، حمایت و تشویق دولت، امکانات رشد، توسعه و پیشرفت صنایع داخلی میسر نیست، یعنی حکومت باید نقش مؤثر و تعیین‌کننده را در جهت اقتصاد توسعه صنعتی کشور ایفاء نماید. اما با تآسف که قبل از آمدن امارت اسلامی تجارت لجام گسیختۀ افغانستان و نبود حمایت و تشویق حکومت از صنایع داخلی، این کشور را به مارکیت کالاهای کم کیفیت استهلاکی و تجملی غیر ضروری کشورهای همسایه تبدیل کرده و ضربات کمرشکن را بر پیکر صنایع نو بنیاد زده بود. در آن زمان شمار زیادی از فابریکه های تولیدی افغانستان در برابر رقیبان خارجی خود شکست خورده و فعالیت این فابریکه های تولیدی با مشکلات زیاد روبرو بود. بنابراین، استراتیژی مهمی که در حال حاضر می تواند میزان تولیدات داخلی را افزایش بخشد و صنعت را به سوی ترقی و پیشرفت سوق دهد تطبیق سیاست های حمایتی حکومت است. مثلاً حکومت می تواند برخی معافیت های مالیاتی را برای تولیدات داخلی قایل شود و مواد خام وارداتی مورد نیاز صنایع داخلی را از پرداخت محصول و سایر عوارض گمرکی معاف سازد و به همین ترتیب موانع ترانزیتی را در برابر اقلام صادراتی در حد ممکن کاهش دهد. به منظور نهادینه کردن فرهنگ حمایت از تولیدات داخلی، حکومت می تواند برای تامین کالاهای مورد ضرورت ارگان های مربوطۀ خویش به خرید تولیدات داخلی حق تقدم داده و از طریق رسانه ها به نفع تولید ملی تبلیغات مؤثر نماید. از این میان می توان به ارتقای کیفیت تولیدات داخلی و صادرات آن، تشویق سرمایه گذاری خارجی، از بین بردن فساد اداری و حمایت از تولیدات داخلی اشاره کرد. اگر این نکات مورد توجه حکومت قرار گیرد، می توانیم سطح تولید خود را افزایش دهیم.
امارت اسلامی و اقدامات انجام شده در بخش افزایش تولیدات داخلی
در فوق راه های افزایش تولیدات داخلی را مشخص ساختیم. با آمدن امارت اسلامی گام های مؤثری در زمینه های فوق برداشته شده است. به کیفیت تولیدات داخلی توجه شده و محصول ګمرکی بر صادرات محصولات داخلی به صفر رسیده است. در حال حاضر برای هیچ یک از محصولات داخلی که از افغانستان صادر می شود، محصول گمرکی وجود ندارد. تسهیلاتی برای سرمایه گذاری ایجاد شده است. با آمدن امارت اسلامی، سرمایه گذاران داخلی و خارجی به سرمایه گذاری میلیاردها دالری علاقه نشان داده و در برخی زمینه ها عملاً سرمایه گذاری کرده اند. امارت اسلامی به پدیده فساد اداری پایان داده است. در راستای حمایت از تولیدات داخلی می توان گفت که امارت اسلامی بر استفاده از تولیدات داخلی تاکید کرده و این اقدام را عملی ساخته است. معاون اقتصادی ریاست الوزراء طی سخنانی در افتتاحیه صندوق حمایت از سکتور خصوصی گفت که به تمام ادارات امارتی هدایت داده شده تا به منظور ارتقای سکتور خصوصی، باید در پروسه خریداری و تدارکاتی خویش، تولیدات و محصولات داخلی را در اولویت قرار دهد، اگرچه کیفیت آن تا حدودی از تولیدات و محصولات خارجی پایین تر باشد. از این جا مشخص می شود که امارت اسلامی به طور کامل از تولیدات داخلی حمایت می کند. علاوه بر این، امارت اسلامی یک سری اقدامات دیگر در زمینه صنعت انجام داده است. اولین گام هایی که امارت اسلامی برای تقویت سکتور صنعت و افزایش تولیدات داخلی برداشته است، زیر چتر اداره انسجام شرکت های امارتی فعال نمودن ۱۳ شرکت تولیدی که فعالیت های شان بطور کامل متوقف شده بود. برخی از شرکت هایی دولتی که تا حدی تولید داشتند بازسازی شدند و اکنون این شرکت ها ده ها قلم تولیدات دارند. امارت اسلامی برای رونق صنعت داخلی، تعرفه گمرکی اموال وارداتی را که در داخل تولید می شود و می تواند نیاز مردم را تامین کند، افزایش داد. یک مشکل عمده در عرصه صنعت که برق بود، با آمدن امارت اسلامی تا حد زیادی حل شده است. تسهیلاتی برای اعطای مجوز و زمین به صنعتگران ایجاد شده است. تعرفه گمرکی واردات مواد خام برای صنعتگران کاهش یافته است. جریمه های مالیاتی معاف شده. با تطبیق تمامی این اقدامات روز به روز بر تعداد فابریکه های صنعتی در ولایات بزرگ افغانستان مانند کابل، قندهار، هرات، بلخ و غیره افزایش می یابد. ما میخواهیم به فعالیت تعدادی از فابریکه ها صنعتی در دو یا سه ولایت که اخیراً فعال شده اند اشاره کنیم. فابریکه داروسازی لایف پرل در کابل در چهارم اسد ۱۴۰۳ از سوی معاون اقتصادی ریاست الوزراء افتتاح گردید. در کارخانه داروسازی لایف پرل ۲۰ میلیون دالر سرمایه گذاری شده که علاوه بر تولید انواع مختلف دارو ها زمینه کار را برای ۳۰۰ نفر نیز فراهم نموده است. در ولایت قندهار فابریکه های نساجی پنبه و نساجی پشمی دوباره شروع به کار کردند.
مسوولان فابریکه نساجی نخی قندهار می گویند که این فابریکه دارای ۳۰۰۰ ماشین فعال که از این تعداد فقط ۴۰۰ دستگاه در حال استفاده است. این کارخانه تار قالین بافی، کمپل و پتو را تولید می کند. همچنان محترم ملا عبدالغنی برادر آخند معاون اقتصادی ریاست الوزراء در سفر به ولایت هرات، فابریکه های تولیدی ایتوک فارما و افغان میدسن و فابریکه تولید مشروبات غیر الکولی شمس کولا را در این ولایت افتتاح نمودند. این همه اقداماتی است که امارت اسلامی برای افزایش سطح تولیدات داخلی انجام داده است. در حال حاضر افغانستان در ۲۴ سکتږر به ۸۰ کشور جهان صادرات دارد که اکثریت اموال صادراتی تولیدات داخلی افغانستان است. بر اساس گزارش ها، افغانستان در حال حاضر در بیش از چندین بخش به خودکفایی نزدیک شده است و در تولید مواد غذایی تاحدی ضرورت های داخلی ره مرفوع می سازد. ازین معلوم شد که امارت اسلامی تمامی راهکارها را در زمینه رشد تولیدات داخلی و صنعت عملی نموده که بر اساس آن می تواند تولیدات داخلی را افزایش دهد و افغانستان را به خودکفایی برساند.
صنعت و محصولات صنعتی نقش عمده ای در رشد اقتصادی کشورها دارند هر چه کشوری قوی تر و صنعتی تر باشد، وضعیت اقتصادی آن بهتر می شود. مانند سایر کشورها، سهم صنعت در رشد اقتصادی افغانستان هم مهم است. با وجود اینکه افغانستان از نظر نیروی انسانی، منابع طبیعی، معادن و جنگل ها کشوری غنی است و از همه اینها می توان به طور کامل در عرصه صنعت استفاده کرد. اما جنگ‌های چهار دهه گذشته این بخش از کشور ما را نیز تحت تأثیر قرار داده است. پس از سال ۲۰۰۱ میلادی حکومتی که در نتیجه تهاجم مریکا و ناتو شکل گرفت، میلیاردها دلار به نام آبادی و بازسازی افغانستان در ۲۰ سال گذشته دریافت کرد، اما در عرصه اقتصاد به ویژه در بخش تولید و صنعت داخلی هیچ دستاوردی نداشت. هر کارخانه تولیدی که با سرمایه خصوصی ساخته می شد، موانعی برای آنها به دلیل حکومت داری ضعیف و فاسد ایجاد می کرد و تا حد زیادی از گسترش این فابریکه ها جلوگیری کردند. با ادامه این وضعیت بسیاری از فابریکه ها از فعالیت باز ماند. مګر با آمدن امارت اسلامی پیشرفت های بیشتری در صنعت کشور ایجاد شد و تولیدات داخلی افزایش یافت. قبلا به آن اشاره کردیم در حال حاضر افغانستان در ۲۴ سکتور به ۸۰ کشور جهان صادرات دارد که بیشتر آن را تولیدات داخلی تشکیل می دهد. از اینجا معلوم می شود که اگر رشد صنعتی و تولیدات داخلی ما به همین منوال پیش برود، دور نیست که افغانستان به زودی به یک کشور صنعتی در جهان تبدیل شود.