مکثی برحکومت داری الکترونیکی و نقش آن در جامعه

نویسنده: هدایت الله واحدی

مقدمه

در این اواخر یکی از مفاهیمی که به طور وسیع و گسترده در جوامع مختلف مورد توجه قرار گرفته مفهوم حکومتداری الکترونیکی است. حکومتداری الکترونیکی یک حکومت بدون سرحد و دارای نهاد یا اساسات مجازی است که خدمات دولتی را به موقع در اختیار مردم قرار میدهد. ایجاد حکومت الکترونیکی می تواند علاوه از کاهش مصارف دولتی و دریافت اطلاعات توسط مردم، باعث کاهش فساد اداری، شفافیت امور، افزایش مسوولیت کارکنان و دایمی شدن بهبود جریان کار می شود. به همین علت دولت ها سعی نموده اند که موانع پیشروی استقرار دولت یا حکومت الکترونیک را برداشته و گرایش خود را به سوی ایجاد محیط دیجیتلی فراهم نمایند. در نوشته حاضر سعی به عمل آمده تا پیرامون مفهم حکومتداری الکترونیکی، اهمیت و مزایا، هدف، خصوصیت و چگونگی وضعیت این مهم در کشور عزیز ما افغانستان نکاتی را جسته و گریخته به رشته تحریر در آورم.

معنی حکومتداری الکترونیکی

حکومتداری الکترونیکی عبارت از مجموعۀ ارتباط برقی یا الکترونیکی بین حکومت، ادارات و شهروندان می باشد. حکومتداری الکترونیکی از ابزار اطلاعات و ارتباطات برای ایجاد تغییر در ساختار ها و جریانات کاری نهاد ها و ادارات دولتی است. یا حکومتداری الکترونیکی استفاده آسان از ابزار و وسایل برقی اطلاعاتی به هدف توزیع خدمات دولتی به صورت روزانه به مشتری است، به طور نمونه توزیع تذکره الکترونیکی و مسایل بانکی. حکومتداری الکترونیکی استفاده دولت و سایر نهادها یا ادارات دولتی از ابزار اطلاعاتی به منظور ایجاد مراکز تجارتی و سایر مواردی است که با دولت در حال تعامل استند.

هدف حکومتداری الکترونیکی

هدف آن ارائه خدمات بهتر و بیشتر با مصارف کمتر، وقت کوتاه تر و تأثیر گذاری بالاتر، ارایه خدمات منسجم و با ارزش، پیشکش خدمات با سرعت بیشتر، انکشاف، جمع آوری، ذخیره و نشر اطلاعات، جلوگیری از فساد اداری و به وجود آوردن شفافیت است.

خصوصیت و ویژه گی های حکومتداری الکترونیکی

عموماً ویژه گی ها و خصوصیت ذیل جهت حکومتداری الکترونیکی در نظر گرفته شده است:

کوچک بودن: حکومتداری الکترونیکی نباید پیش از حد گسترده باشد زیرا سبب اتلاف سرمایه و کاهش نیروی انسانی می شود. یعنی یک نظام یا دولت به سطح کشور در یک محدوده کوچک  با ایجاد این مراکز الکترونیکی در بخش های کاربردی و عمده مبادرت ورزد نه به سطح گسترده زیرا مصارف هنگفتی در پی خواهد داشت(اعم از نیروی کار متخصص با معاش هنگفت و مصارف ابزار کار) و همچنان باعث اتلاف نیروی انسانی می شود، طور مثال به جای ده نفر یک نفر امور را مدیریت میکند اما با حقوق و امتیازات گزاف و این امر سبب بیکاری نیروی انسانی می شود.

جوابگو بودن: حکومتداری الکترونیکی باید جوابگوی فعالیت های مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که انجام میدهد باشد. قسمی که مردم بتوانند از روند اقتصادی و پیشرفت های مورد نظر اطلاع و آگاهی حاصل نمایند.

شفافیت داشته باشد: حکومت الکترونیکی باید در رابطه به امور شهروندان از موضع گیری شفاف برخوردار باشد.

مزایا و اهمیت حکومتداری الکترونیکی

بررسی‌ های انجام شده نشان می‌دهد حکومتداری الکترونیکی به‌ صورت مستقیم و غیر مستقیم موجب افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی شده و با افزایش شفافیت و دسترسی به اطلاعات مشکلات مربوط به اطلاعات را کاهش میدهد. نتایج مطالعات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد، کشور هایی که دارای شاخص فساد پایین تر و شفافیت بودجه بالاتر هستند، وضعیت مناسب‌تری در شاخص حکومت‌داری الکترونیکی را دارا می‌باشند. میزان اثر گذاری برای کشور های در حال توسعه به مراتب بیشتر از کشور های توسعه یافته است.به هر حال به طور خلاصه باید گفت حکومت‌داری الکترونیکی آثار و پیامدهای مختلف اجتماعی ـ اقتصادی را به دنبال داشته که عبارت اند از:

• بهبود و افزایش شفافیت و کاهش فساد؛
• بهبود رابطه مردم و نظام؛
• اعاده اعتماد به حکومت و ارائه خدمات اجتماعی قوی؛
• کاهش مصارف دولتی؛
• صرفه جویی در وقت و انرژی؛
• کاهش نابرابری در آموزش و اشتغال و بهبود مهارت ها و توانمند سازی (روستایی)؛
• افزایش تقاضای دسترسی عمومی به انترنت برای دریافت اطلاعات و خدمات از حکومت، روش‌های كار و زنده‌گی شهروندان را تحت تأثیر قرار داده است.

 به همین دلیل، یكی از مفاهیمی‌ كه در طول دهه اخیر به‌ گونه بسیار گسترده در جوامع پیشرفته مطرح و در سایر جوامع نیز انعکاس خوبی داشته، مفهوم نظام الكترونیكی است. همه این موارد بیانگر اهمیت استقرار نظام الكترونیكی در هر كشور بوده كه خود مستلزم شناخت هر چه بیشتر از مفهوم نظام الكترونیكی، مزایا و خصوصیات مثبتی می‌باشد. در عین حال عملی نمودن حکومت الكترونیكی از مسایل ضروری آگاهی از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های كشور هایی است كه قصد ایجاد آن را دارند و آن‌گونه نیست كه بتوان آن را بدون یك تحلیل درست امكان سنجی، انجام داد.

نتیجه گیری

یكی از مفاهیمی‌كه در طول دهه اخیر به‌گونه بسیار گسترده در جوامع پیشرفته مطرح و در سایر جوامع نیز انعکاس خوبی داشته، مفهوم نظام الكترونیكی است که از ویژه گی های آن  بهبود و افزایش شفافیت و کاهش فساد؛ بهتر شدن رابطه مردم و نظام؛ اعاده اعتماد به حکومت و ارائه خدمات اجتماعی قوی؛ کاهش مصارف دولتی؛ صرفه جویی در وقت و انرژی و غیره مشخصات نافع و ارزنده است. همه این موارد بیانگر اهمیت استقرار نظام الكترونیكی در هر كشور بوده كه خود مستلزم شناخت هرچه بیشتر از مفهوم نظام الكترونیكی، مزایا و خصوصیات مثبت آن می‌باشد. یکی از معمول‌ترین اثرات اقتصادی حکومتداری الکترونیکی؛ کاهش مصارف و صرفه جویی بودجه نظام توسط تغییر ساختار و اصلاح پروسه اداری و نیز فراهم نمودن میکانیزم کنترولی مناسب می‌باشد. براساس نتایج تجربی، این آثار به دلیل وجود اقتصاد مقیاس در بخش حکومت، به خوبی در اقتصاد ظاهر می‌شود. همچنین ارائه مالیات الکترونیکی به ‌عنوان یکی از محصولات  الکترونیکی می‌تواند در کنار افزایش عواید مالیاتی، موجب افزایش شفافیت و کاهش فساد و در نهایت سبب اعتماد عمومی بیشتر شود.حکومت‌ها با استفاده از تکنالوژی معلوماتی (ICT) و دسترسی به مراکز اطلاعاتی در بخش‌های مختلف می‌توانند پروسه اداری را ساده‌تر و مؤثرتر انجام دهند، همچنان از آن به عنوان یک وسیله ارتباط برای بهبود روابط با شهروندان استفاده کنند. حکومتداری الکترونیکی پروسه های جاری مبتنی بر کاغذ را میکانیزه و کامپیوتریزه می‌کند و بین مقامات دولتی بخش‌های خصوصی و شهروندان پل ارتباطی ایجاد می‌نماید، که خوشبختانه امارت اسلامی افغانستان در حصۀ مستقر شدن نظام معیاری الکترونیکی در کشور سعی و تلاش خستگی ناپذیر نموده و می نمایند.