مکثی بر اهمیت گاز و انتقال لوله گاز از شبرغان به مزار شریف

نویسنده: هدایت الله واحدی

مقدمه

از زمانیکه انسان ها نفت، گاز و مشتقات آن را برای سوزاندن و تولید انرژی به کار گرفتند تا به حال از آن بسیاری از مواد اولیه مورد نیاز در صنعت ساخته می شود. هر روزی که می گذرد ارزش نفت و گاز برای تولید مواد جدید بالاتر می رود. در کنار سهم قابل توجهی از تمامی انرژی مورد نیاز بشر، که با مصرف نفت و گاز به دست می آید. تخمین می شود که ۲۵ فیصد انرژی جهان را گاز و ۴۵ فیصد را نفت تأمین می کند، با این حال ارزش نفت و گاز برای تولید مواد اولیه در صنعت غیر قابل انکار است. به همین دلیل در اینده ای صنعت، همواره به این منابع با ارزش نیاز داریم و از آن باید به وجه احسن استفاده و مدیریت نمود. با در نظر داشت اهمیتی که گاز طبیعی و مایع و نفت در تولید انرژی و بکار انداختن چرخه اقتصادی و همچنان استفاده در سایر امور دارد، امارت اسلامی افغانستان با توجه به منابع سرشاری از گاز در شمال و سایر نقاط کشور به ویژه ولایت شبرغان جهت استفاده مزید از این پدیده مهم انرژی زا به انتقال لوله گاز از شبرغان به مزار شریف مبادرت ورزیده که در نوشته حاضر پیرامون آن نکاتی جهت ارضای حس کنجاوی علاقمندان جمع آوری نموده ایم.

اهمیت گاز طبیعی و مایع

هر قسمت از زنجیره تولید گاز طبیعی برای تأمین تقاضای مصرف کننده گان حیاتی و مهم است. مقدار ذخایر و تولید می تواند بالای انتظارات بازار گاز و روی قیمت ها در شرایط فعلی و آینده تأثیر بگذارد. گاز طبیعی، به عنوان پاک ترین مواد سوختی جهت کاهش آلوده گی محیط زیست و عنصر مهم در کاهش مصرف انرژی در دنیا شناخته شده است. جایگزینی زغال سنگ با گاز طبیعی سریعترین و ارزانترین روش کاهش انتشار گاز دی اکسید کاربن در تاسیسات انرژی در تولید برق در سالهای ذیل است.

در میان مواد سوختی انرژی زا، زغال سنگ عامل انتشار ۴۴ فیصد گاز دی اکسید کاربن در سال ۲۰۱۰ بود. زغال سنگ تولید کننده انرژی در بسیاری از کشورها می باشد، به عنوان مثال در چین حدود ۷۰ فیصد انرژی از زغال سنگ تولید می شود. گاز طبیعی سریعترین روش برای کاهش انتشار گاز دی اکسید کاربن است، همچنان گاز طبیعی باعث کاهش آلوده گی های همچون اسید نایتروجن، اکسید سلفر و ذراتی می شود که به صحت انسانها مضر است. بسیاری از کارشناسان در حال حاضر با مزایای گاز طبیعی آشنا شده اند و اکنون در تلاش توسعه آن هستند. دستگاه های صنعتی با سوخت گاز به راحتی روشن و خاموش می شوند و نسبت به موارد دیگر سریعتر نصب می شوند و ارزانتر اند اکثریت فابریکه ها و دستگاه های تولیدی اکنون در حال توسعه کار و بار خود با استفاده از گاز استند. مثلاً بین سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۳۵ تقاضای جهانی گاز تا ۶۰ فیصد افزایش می یابد؛ این رشد در بعضی مناطق ممکن است بیشتر باشد، مثلاً در خاور میانه تا ۲ برابر و در چین تا ۸ برابر رشد داشته باشد.

مناطق و حوزه های نفت و گاز افغانستان

نخستین تحقیقات جهت اکتشاف نفت و گاز در افغانستان در سال ۱۹۵۶ میلادی انجام شده ‌است به طوری‌که در سال ۱۹۵۹ میلادي سبب اکتشاف ساحه نفتی یانگوت در ولایت سرپل گردید. در فاصله سال‌های ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۶ م پنجاه حلقه چاه اکتشافی دیگر نیز در این حوزه حفر گردید که باعث اکتشاف ۳ ساحه گازی بزرگ منطقه ای گازی یتیم تاق (۱۹۶۰)، ساحه گازی خواجه گوگردک (۱۹۶۱) و منبع گازی خواجه برهان (۱۹۶۴) شد. از سال ۱۹۶۶ تا ۱۹۸۱ م دست کم دو ساحه نفتی کوچک، یک منطقه گازی بزرگ جرقدوق و دو حوزه گازی دیگر کشف شده‌ است که عمدتاً در بخش شمال غربی کشور می‌باشد. بر اثر پژوهشی که در این اواخر صورت گرفت حوزه شمال قسمتی از حوزه عظیم نفت و گاز آمو دریا می‌باشد که از نظر میزان ذخیره در بین ۱۵۲ مین ناحیه نفتی و گازی کشف شده جهان بوده در رده پانزدهم قرار دارد. این حوزه ۴۰۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و در چهار کشور افغانستان، ایران، ترکمنستان و ازبکستان گسترش دارد؛ ولی تحقیقاتی که توسط سازمان ناسا انجام شد مشخص گردیدکه در افغانستان بیشتر از ۱۰۰ نقطه نفت و گاز وجود دارد.

بر اساس مطالعات انجام شده می‌توان مجموع ذخایر نفت و گاز شمال کشور افغانستان را اعم از ذخایر کشف شده و کشف نشده که قابل استحصال می‌باشند به صورت زیر تعیین نمود. در سال‌های ۱۹۸۰ میلادی روس‌ها مجموعاً ذخایر معادن افغانستان را ۹۵ میلیون بشکه و قابل استحصال را ۳۰۰ میلیون بشکه تخمین نموده بود؛ ولی بعداً این ارقام اضافه شده‌است. ذخیره منطقه نفتی حوزه‌های افغان- تاجیک و آمو دریا در حدود ۱۵ تریلیون متر مکعب نفت برآورد شده‌است. اگر به بشکه تبدیل شود چیزی در حدود ۶۰ تریلیون بشکه نفت خواهد شد که در جدول کشورهای دارای ذخایر نفت در ردۀ ۹ بعد از روسیه و بالاتر از کشور لیبی قرار می‌گیرد. مجموع ذخایر کشف شده گاز در حدود ۴۴۴ بیلیون متر مکعب، مجموع ذخایر گاز مایع ۵۶۲ بیلیون متر مکعب گاز می باشد. صنعت گاز از سه بخش تشکیل شده است(عرضه یا تولید گاز طبیعی که شامل، اکتشاف و توسعه منابع و ذخایر گازی و تولید است که خود شامل، حفاری، استخراج و جمع آوری گاز می شود. بخش دوم که در این بخش، گاز طبیعی از طریق سیستم های جمع آوری از سر چاه به سمت تأسیسات گاز انتقال می یابد تا نا خالصیها و سایر هیدروکاربن ها از فاز گاز جدا شده و گاز خشک آماده برای تزریق به خط لوله گاز رسانی شود. حمل و نقل که شامل سیستم خطوط انتقال درون و برون کشور می شود و گاز را از خطوطی با قطرات بزرگ به تجهیزات ذخیره سازی و مصرف کنندگان دیگر شامل نهادهای صنعتی، تجهیزات صنعتی و شرکتهای توزیع محلی (که گاز را به سمت مصرف کنندگان کوچکتر انتقال می دهند) منتقل می سازد هر قسمت از زنجیره تولید گاز طبیعی برای تأمین تقاضای مصرف کنندگان حیاتی و مهم است. مقدار ذخایر و تولید می تواند روی انتظارات بازار گاز و روی قیمت ها در شرایط فعلی و آینده تأثیر بگذارد.

امارت اسلامی و انتقال لوله گاز از شبرغان به مزار شریف

امارت اسلامی افغانستان متعهد به اعمار و بازسازی کشور در تمامی عرصه ها بوده و همیشه در تلاش است تا خدماتی شایانی را جهت رشد و توسعه اقتصادی به هدف خود کفایی که در پرتو آن فراهم شدن زنده گی مرفه مردم حتمی است، انجام دهد، که به سلسله این هدف والا شیخ شهاب الدین دلاور وزیر معادن و پترولیم امارت اسلامی و حاجی محمد یوسف وفا والی ولایت بلخ طی مراسمی شبکه انتقال گاز از شبرغان به شهر مزار شریف را افتتاح کردند. هدف آن استفاده مزید از انرژی گاز در تولیدات صنعتی کشور جهت رشد و توسعه تولیدات صنعتی به منظور خودکفایی در آینده و موازی به آن حل مشکلات اقتصادی مردم از ناحیه مواد سوختی و ... می باشد. این پروژه ۹۵ کیلومتر طول دارد و با مصرف ۶۰۹ میلیون افغانی تکمیل می‌شود. این پروژه طی سه سال به بهره برداری سپرده می شود و از بودجه ملی کشور تمویل می گردد. شیخ شهاب‌الدین دلاور، وزیر معادن و پترولیم در مراسم افتتاح این پروژه گفت انتقال خط لوله گاز از شبرغان به مزارشریف پس از ۵۲ سال دوباره از سر گرفته شده است و از این خط لوله گاز در صنعت کود، برق و شیشه‌سازی استفاده می‌شود و در آینده به منازل رهایشی نیز وصل و توزیع خواهد شد.

شیخ شهاب‌الدین دلاور همچنان در مراسم افتتاح این خط لوله گاز اظهار داشت: خط لوله گاز قبلی که بیش از ۵۰ سال قبل ایجاد شده بود تقریباً از کار افتاده است و توان پاسخگویی به نیاز مصرف برق مزارشریف، غضنفر گروپ و جیت گلاس را نداشت؛ اما اکنون با تکمیل این پروژه بزرگ، همزمان با افزایش ظرفیت تولید اداره کود برق در مزارشریف، از ظرفیت آن برای تولید شیشه و گاز CNG در این ولایت استفاده شده و از اتلاف گاز در این مسیر نیز جلوگیری می‌شود. این پروژه ظرفیت انتقال ۱۷۰ هزار متر مکعب گاز را در ۲۴ ساعت دارد. طول این خط لوله ۹۴.۵ کیلومتر است که از خواجه گوگردک در شهر شبرغان تا کود برق مزار شریف امتداد دارد و یکی از پروژه‌های مهم گازی افغانستان به شمار می‌رود. این حقایق به خوبی میرساند که امارت اسلامی افغانستان با و جود مشکلات عدیده اعم از مسایل سیاسی( عدم به رسمیت شناختن، اعمال محدودیت در ابعاد مختلف به ویژه منجمد شدن سرمایه مردم افغانستان توسط امریکا و محدودیت ها در حصه نظام بانگداری و انتقال پول جهت سرمایه گذاری های داخلی و خارجی و سایر تحریمات که هیچ اساس قانونی و مشروع ندارد، به آن هم به کار ها و اموری رسیده گی می کند که نظیرش با حاکم بودن چنین شرایط و احوال در طول تاریخ افغانستان به وقوع نه پیوسته است.

نتیجه گیری

از مفاهیم که در بالا به طور فشرده روی آن بحث شد چنین نتیجه می گیریم که هر بخشی از زنجیره تولید گاز طبیعی برای تأمین تقاضای مصرف کنندگان حیاتی و مهم است. مقدار ذخایر و تولید می تواند روی انتظارات و نیاز های بازار گاز و همچنان روی قیمت ها در شرایط فعلی و آینده تأثیر بگذارد. به همین ترتیب در دسترس بودن ظرفیت خطوط لوله گاز ، تعیین کننده می باشد که چه مقدار گاز و به چه نواحی قابل انتقال است، بنابراین این فاکتورها نیز روی زنجیره تولید تأثیر می گذارند. همچنان روی توازن عرضه-تقاضای گاز طبیعی در سطح ملی و منطقه ای اثر خواهندگذاشت. خوشبختانه که افغانستان از لحاظ منابع گازی و نفتی یک کشور غنی بوده و می تواند با سرمایه گذاری ها در عرصه بازسازی و ایجاد تأسیسات در این خصوص به رشد و توسعه اقتصادی نایل گردد. امارت اسلامی با توجه بر اهمیت مسئله همیشه سعی دارد تا به اعمار و بازسازی منابع عایداتی مبادرت ورزد و از این طریق خدماتی شایانی را به نفع کشور و ملت خویش انجام دهد تا باشد کشور و ملت ما در آینده نه چندان دور به مدارج عالی ترقی فایق آید، چنانچه یکی از نمونه های بارز آ ن جهت تحقق این هدف بزرګ همانا افتتاح انتقال لوله گاز از شبرغان به مزار شریف می باشد، که در پرتو آن سهولت های لازم برای مردم ما و در طویل المدت به رشد و توسعه اقتصادی منتهی می گردد.