نگاهی بر اهمیت معادن در رشد و ثبات اقتصادی

نویسنده: هدایت الله واحدی

مقدمه

معدن مکانی است که در آن انواع فلزات، سنگ ها و سایر مواد خام که دارای ارزش اقتصادی هستند، انباشته شده اند. منابع طبیعی برای استفاده بشر یک هدیه و نعمت خدا داد است ، الله (ج) برای نوع بشر عقل و شعور ارزانی داشته تا توسط آن به صورت درست و در موقع مناسب برای پیشبرد زنده گی خویش استفاده نماید تا باشد زمین به شکل که می خواهیم تعمیر گردد. زمین در تحت خود مشحون از معادن و ذخایر بوده که هر قسمت آن توسط انسان ها به نام کشور های متفاوت تقسیم گردیده است. از آن جمله افغانستان کشوری است که منابع بزرگ طبیعی دارد. کشور ما افغانستان از نگاه داشتن معادن و ذخایر با کیفیت و عالی غنی بوده و شهرت خوبی دارد، اگر این منابع و معادن به شکل شاید و باید استخراج و پروسس گردد، با جرأت گفته می توانیم که کشور ما به قله های بلند ترقی نایل خواهد شد و مردم ما دیگر نه تنها از ضعف اقتصادی رنج نخواهد برد بلکه در صدر ملت های قرار خواهد ګرفت که از لحاظ رفاه و آسایش مانندی نخواهد داشت. افغانستان کشوریست که سهم بزرگی از معادن را در خود جا داده است، کشور ما از نگاه داشتن معادن و ذخایر با کیفیت و عالی ثروتمند بوده و شهرت جهانی دارد،که می تواند با استفاده از آن صاحب یک اقتصاد خوب و پیشرفته شود. در نوشته حاضر بر اهمیت معادن، موقعیت آن و کارکرد های امارت اسلامی در این خصوص به شکل اجمالی بحث صورت گرفته است.

فشرده نظری بر معادن افغانستان و ارزش آن

نقش معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشور های جهان تنها منحصر به مشارکت در افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی نمی گردد بلکه سهم بارزی در ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش فقر در کشور ها را نیز دارا است. صنعت معدن یکی از محرک‌های مهم در اقتصاد جهانی و یک جایگاه خاصی در زنجیره تأمین منابع مورد نياز بسياری از صنايع می باشد. معادن می‌توانند یکی از کلید های اصلی برای دست‌یابی به آینده امید بخش باشد. نقش معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشور ها می‌تواند در تأمین اهداف توسعه پایدار جهان نیز کمک نماید. اگر چه توسعه مواد معدنی عامل مهمی برای رشد اقتصادی است، اما اگر با برنامه‌ریزی دقیق و مدون انجام شود، می تواند عامل توسعه دهنده رشد اجتماعی در کشور های در حال توسعه نیز باشد. به هر حال افغانستان برخی از پیچیده‌ ترین و متنوع‌ترین زمین‌شناسی را دارد. در این کشور، قدیمی‌ترین سنگ‌ها از دوره آرچین به این سو وجود دارد. همچنان دارای پیشینهٔ طولانی و پیچیدهٔ تکتونیکی(زمین شناسی) است. دلایل آن تا حدودی مربوط به موقعیت آن در انتهای غربی همالیا، نیم‌قارهٔ هند، تشکیل کوه‌های هندوکش، تصادم چندین پارچه‌های جدا شده زمین (Plate tectonics) و غیره مسائل می‌باشد. بدین لحاظ ذخایر معدنی افغانستان از نوع ماگمایی، پگماتیک، کار بونیتک، هیدروتورمال، دگرگونی متحوله و رسوبی می‌باشد. این کشور به نسبت کوهستانی بودنش دارای ذخایر معدنی متنوع و فراوان می‌باشد. که ارزش آن به تریلیون دالر میرسد. افغانستان از لحاظ معادن غنی می باشد. تحقیقات زمین‌شناسی به اثبات رسانیده ‌است که در افغانستان انواعی زیادی منرال ها و سنگ های معدنی شناخته شده است. مطالعات نشان میدهد که در افغانستان تعداد زیاد معدن فلزات، ۵ حوزۀ گازی در شمال، نفت و سایر معدنیات کشف شده‌ است. معادن آهن در افغانستان از اهمیت بسزایی برخور دارند، یکی از مشهور ترین معادن آهن در این کشور معدن آهن حاجیگک می‌باشد. معادن طلا در چهار منطقهٔ زرکشان غزنی، بدخشان، خاک‌ریز قندهار و تخار وجود دارد. معادن کرومایت در حصارک لوگر و در ولسوالی زنه‌خان غزنی و غیره مناطق موجود است. معادن زغال‌سنگ در یازده محل از جمله ۵ معدن آن قابل استخراج می‌باشد، معدن لاجورد بدخشان در سر سنگ بدخشان، معدن مس عینک لوگر که دارای ذخایر ۱۱٫۳ میلیون تن مس در لوگر، ذخایر نفت و گاز در شمال، موجودیت ذخایر نفت و گاز در هرات هلمند، کتواز، معادن سرب در هشت محل و هم معادن مرمر «سفید و رنگه» می‌باشد. افزون بر این معدن یورانیوم خانشین در ولایت هلمند، تیتانیوم، لیتیم در نمکسار هرات، کنر و تخار، معادن بیشتر آهن و مس ، المونیم ولایت زابل، معدن نقره، مګنزیم و قلعی می‌باشد. افغانستان دارای منرال‌های کم قیمت و گران‌قیمت است. منرال‌های قیمتی از قبیل کورندوم امیتس توپاز، یاقوت، اکومارین لعل در شغنان بدخشان، عقیق سیاه و رنگه، گرانیت، زمرد پنجشیر، فیروزه، بیرایت و سنگ شاه مقصود می‌باشد. هکذا معادن نمک این کشور در اندخوی فاریاب، دولت‌آباد تالقان و نمکسار هرات، موقعیت دارد. افزون بر این دارای معادن فلورایت، گچ، چونه می‌باشد. معدن باروت، گوگرد در کوه البرز مزارشریف، مواد خام سمنت در کوه جبل السراج، غوربند، تباشیر در ننگرهار، ابرک، گانزیت، سنگ سلیت، معدن منرال تورمالین ولایت نورستان، معدن سمینت در ولایت غور، فلورامیت ارزگان، سنگ رخام در هلمند، معادن مولیبدن در زابل، بغلان و لوگر، معدن بریل در ولایت کنر، معدن تنتال در نورستان، معدن شاه مقصود در ماهیپر کابل، و غیره معادن را دارا بوده و تعداد آن تا هنوز کشف نشده‌است. البته ضخامت طبقه اولی (پوست) زمین در نواحی پامیر بیشتر می‌باشد که مواد معدنی در میان این‌ها به‌شکل مواد کانی و رسوبی وجود دارد. تا اکنون تقریباً از این معادن بهره‌برداری نشده‌است. استفاده از منابع طبیعی و استخراج معادن باعث خود کفایی کشور شده و در رشد چشم گیر اقتصاد کشور سهم برازنده‌ای دارد، معادن افغانستان منبع عواید پولی خوبی را برای کشور تشکیل میدهد، چنانچه معدن مس عینک در جهان از شهرت بالای برخور دار است نه تنها معدن مس عینک بلکه اکثریت معادن کشور به سبب زیاد بودن و با داشتن کیفیت بالا توجه کشور های جهان را به خود جلب نموده اند .افغانستان کشور پهناوری است با منابع و معادن عالی و بزرگ داشته که با استفاده از آن می توان به رشد انکشافی کشور دست یافت. تعداد معادن کشور زیاد است که بعضی شان کشف شده و بعضی آن ها هنوز هم کشف ناشده باقی مانده است.از جمله معادن کشف شده کشور تعداد آن استخراج گردیده و مورد بهره برداری قرار گرفته است که منبع عواید خوبی برای کشور می باشد، استخراج معادن در افغانستان قدامت زیادی دارد. ولی یک تعداد آن هنوز هم بکر و دست نخورده باقی مانده است. از منابع مهم اقتصادی افغانستان تنها دولت مستقل، خدمتگذار و شفاف می تواند با استفاده از آن اقتصاد کشور را رنگ و بوی تازه ببخشد، اقتصاد مردم را بهبود بخشد و افغانستان را به یک کشور خود کفا و ثروتمند تبدیل نماید.

امارت اسلامی و کارکرد ها در این عرصه

جنگ ها، ناملایمات، فساد و اشغال در چهار دهه گذشته تاثیرات ناگواری را در همه ابعاد به خصوص در بخش اقتصادی از خود به جا گذاشته است. اما امارت اسلامی افغانستان با تعهد که در برابر کشور و ملت دارد، همیشه در پی آن است که در چهار چوب اصول عدالت اجتماعی و با حفظ حقوق کرامت انسانی مسیری را برای داشتن یک اقتصاد قوی سراغ کند و مردم که سال های متمادی بالای گنج خوابیده اند ولی بدون گنج اند، منبعد با استفاده از این تحفه های خدا دادی دیگر زجر ناتوانی را نکشند و زمینه هایی را که در شرایط کنونی می تواند اقتصاد افغانستان را تقویت بخشد، توسعه داده و از عواید آن در همه عرصه ها به خصوص بخش های اقتصادی بهره مند، اقتصاد افغانستان شکوفا و افغانستان در هر بخش خود کفا گردد. چنانچه امارت اسلامی در پهلوی توجه به سایر بخش ها در عرصۀ معادن و ذخایر طبیعی جهت رشد، توسعه و ثبات اقتصادی که در آن رفاه همگانی نهفته است فعالیت های چشمگیری را انجام داده است، به اساس سروی های مقدماتی افغانستان به ارزش حدود سه تریلیون دالر منابع طبیعی دارد. امارت اسلامی سرمایه گذاری در بخش استخراج و پروسس معادن را به شکل مسلکی و فنی از مکلفیت های اولی خود دانسته و تا اکنون تقریباً کار ۲۰۰معدن مختلف را آغاز نموده است. مطالعات جیوفزیکی ده ها معدن دیگر تکمیل گردیده و بر تطبیق آن کار عملی جریان دارد، که برخی از این معادن عبارت اند از حوزه نفتی دریایی آمو، مس عینک لوگر، چهار بلاک معدن آهن غوریان هرات، سرب تولک غور، معدن طلای سمتی ولایت تخار، معادن زمرد پنجشیر، کرومایت لوگر، طلای زرکشان غزنی، گج وردک، زغال سنگ درۀ صوف سمنگان، معدن زغال سنگ بلخآب ولایت سرپل، زغال سنگ هرات، استخراج و پروسس نمک، زغال سنگ بامیان، احجار قیمتی ننگرهار، ذخایر گازی ولایت جوزجان می باشد به همین شکل استخراج و پروسس سایر معادن مختلف در ولایات گوناگون آغاز گردیده است، که این مسئله مبین تلاش های امارت اسلامی در راستای کار خلاقانه جهت بهبود وضعیت اقتصادی کشور بوده که در آن رشد، توسعه و ثبات اقتصادی میسر است، حکومت و مردم می توانند به وسیله این کار بنیادی به امروز و فردای مملو از خوشبختی بنگرند و مالک یک اقتصاد متکی بر پایه های وسیع باشند. همچنان امارت اسلامی فرصت های برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی در بخش معدن به وجود آورده است. چنانچه سرمایه گذاران می توانند در فضای کاملاً امن و عاری از فساد در موجودیت حکومت مسوول و حمایت کنندۀ سرمایه گذاری در همه بخش ها به خصوص در معادن ذیل سرمایه گذاری نمایند.

 معدن آهن حاجی گک بامیان، حوزۀ نفتی کتواز و هلمند، حوزه نفتی هرات، معدن طلای دشت قلعه تخار، معدن مس شیدا هرات، معدن مس بلخآب ولایت سرپل، پروژۀ سمنت پروان، هرات، سمنگان و بلخ و سایر معادن دیگر،که این خود نماینگر تعهد حمایت امارت اسلامی جهت رشد و توسعه و ثبات اقتصادی از طریق سرمایه گذاری داخلی و خارجی است زیرا سرمایه گذاری به عنوان یک قوۀ محرکه رشد اقتصادی، لازمه نیل به توسعه اقتصادی و اجتماعی است. افزایش سرمایه گذاری منجر به افزایش تولید گردیده و به ارزش می افزاید و سبب افزایش عواید، بلند رفتن سطح رفا، ازدیاد اشتغال، کاهش نرخ بیکاری و کاهش فقر می شود. به همین منوال ارزش قرارداد های امضا شدۀ در طول مدت دو سال امارت اسلامی در بخش معادن به ارزش ۷ میلیارد دالر میرسد که نشاندهندۀ کار خارق العاده در زمینه متکی بودن به عواید داخلی، رشد و توسعه اقتصادی و بیلانس یا ثبات اقتصادی در آیندۀ می باشد. طبعاً در معادنیکه کار آغاز گردیده به هزاران تن مصروف کار می باشند و با شروع شدن پروسه استخراج و پروسس سایر معادن و منابع طبیعی تعدادی کثیری از شهروندان ما به کار گماشته می شوند و با این حال سطح بیکاری کاهش، عاید سرانه افزایش، مواد خام هنگفت برای فابریکه ها و کارخانه مهیا می گردد، کشور به سوی صنعتی شده منتهی می شود، افغانستان به یک کشور صادراتی مبدل و شهرت جهانی کسب می کند که این همه و همه در رشد، توسعه، ثبات اقتصادی، شکوفایی و خودکفایی اصل مهم تلقی می گردد.

نتیجه گیری

از مفاداتیکه در بالا به شکل گذارایی به آن اشاره شد برمیاید که معادن در جهان کنونی از اهمیت قابل ملاحظه ی برخوردار است و یکی از زیربنا های مستحکم اقتصادی در جهان محسوب می شود. افغانستان نیز از جمله کشورهای است که سرشار از منابع زیر زمینی می باشد و این کشور از نگاه داشتن معادن در منطقه بی نظیر است و با ارزش ترین معادن را در خود جا داده است. یگانه منبع عواید که بتواند در دراز مدت افغانستان را از وضعیت بد اقتصادی نجات دهد، همین معادن است. هر چند این کشور از لحاظ ذخایر زمینی غنی است؛ اما با آن همه دولت های گذشته اقدام مؤثر و در خور ستایشی برای استخراج و بهره برداری از معادن انجام نداده اند. مردم نیز کدام بهره برداری اقتصادی جهت رسیدن به یک زندگی مرفه از معادن شان نداشته اند، ولی امارت اسلامی افغانستان با درک قوی از این مسئله تلاش های پیگیرانه را در این خصوص انجام داده که تا اکنون تقریباً کار ۲۰۰ معدن مختلف را آغاز نموده است. مطالعات جیوفزیکی ده ها معدن دیگر تکمیل گردیده و بر تطبیق آن کار عملی جریان دارد و در معادنی که کار آن آغاز گردیده به هزاران تن مصروف کار اند و با شروع شدن پروسه استخراج و پروسس سایر معادن و منابع طبیعی تعدادی کثیری از شهروندان ما همچنان به کار گماشته می شوند و با این حال سطح بیکاری کاهش، عاید سرانه افزایش میآبد، مواد خام هنگفت برای فابریکه ها و کارخانه مهیا می گردد، کشور به سوی صنعتی شده منتهی می شود، افغانستان به یک کشور صادراتی مبدل و شهرت جهانی کسب خواهد کرد که این همه و همه در رشد، توسعه، ثبات اقتصادی، شکوفایی و خودکفایی اصل مهم پنداشته می شود. براین اساس تمرکز بالای معادن و استفاده مؤثر و مناسب از ذخایر طبیعی به خاطر تأمین دورنمای اقتصاد در افغانستان و ایجاد فرصت های شغلی راهی است که می تواند آینده‌ای درخشان را برای مردم تأمین کند و به نا هنجاری های اقتصادی موجود که میراث گذشته ها است در کشور نقطه پایان بخشد و یک افغانستان درخشان و به پای خود ایستاده را به جهان معرفی کند.