منابع تولید برق در افغانستان؛ دستاوردها و فرصت‌ها
مقدمه
برق همان انرژی است که ما از آن برای تولید حرارت، نور و دادن انرژی به دستگاه های کار استفاده می کنیم. برق از روشهایی گونا گون مانند؛ انرژی آفتابی، آبی، طبیعی و انرژی باد بدست می آید. برق جزء اصلی تکنالوژی مدرن است و بدون آن، بیشتر چیزهایی که هر روز از آنها استفاده می کنیم، نمی توانند کار کنند. بالاخره بدون برق نمی توان به زنده گی تمام عیار امیدوار بود. امروزه تمامی اکتشافات و پیشرفت های چشمگیری در تمامی بخش های حیات جوامع بشری که مشاهده می شود، مجزا از کار برد این انرژی نمی باشد. با توجه به اهمیت شایانی که برق در زنده گی نوع بشر دارد، امارت اسلامی جهت داشتن این عنصر مهم و با اهمیت و استفاده بهتر از آن در ابعاد مختلف به ویژه مسایل اقتصادی(صنعتی شدن) پلان های روی دست داشته که با تطبیق آن ان‌شاءالله به اهداف شامخ خود در عرصه‌های گوناگون فایق خواهیم شد، که در این نوشته نگاۀ اجمالی بر منابع تولید برق در کشور و کار کرد امارت اسلامی در این سکتور خواهیم داشت.
منابع تولید برق در افغانستان
بدون شک افغانستان یکی از غنی ترین کشور ها در حصۀ داشتن منبع بزرگ انرژی می باشد. زیرا این کشور با داشتن آبهای فراوان بزرگترین ظرفیت اعمار بندهای آبی و سدهای آبگردان را دارا بوده و از طرف دیگر ذخایر پنهان در دل کوه‌های این کشور منبع غنی در جهت تولید انرژی پنداشته می‌شود. افغانستان در حوزه‌ی آبی یکی از ثروتمندترین کشور ها در منطقه است. گرچه افغانستان تا کنون هیچ حق آبهای دریافت نکرده است. با این حال اگر این آب‌ها به گونۀ درست مدیریت شوند و منصفانه از این حق آبه‌ها با در نظر داشت اصل حاکمیت ملی و ضرورت حقوقی، بند های تولید انرژی اعمار گردد؛ می‌تواند نیاز انرژی برق در کشور را مرفوع نماید. همچنان استفاده از زغال سنگ، یورانیوم، نفت و گاز جهت تولید انرژی برقی در دنیا یک امر معمول می‌باشد. اما در افغانستان یک بخش بزرگ این منابع دست ناخورده مانده و بخش دیگر آن به طور اغلب در نظام های گذشته غیر تخصصی استخراج و به بازار سیاه عرضه می گردید و یا هم به بهای ناچیز به کشور های همسایه صادر می گردید. ظرفیت تولید بالقوۀ برق بیشتر بوده که از منابع آبی، زغال سنگ، گاز طبیعی و از نفت خام به دست میآید. طبق آمار های مرکز بین المللی انرژی، افغانستان در یک سال حدود ۳۰۰ روز آفتاب دارد که به این اساس می توان در هر ده متر مربع یک کیلو وات انرژی آفتابی تولید کرد. به همین باد های موسمی و فصلی در نقاط مختلف این کشور فرصت تولید انرژی برق بادی را فراهم می‌کند. اما متاسفانه افغانستان علی‌رغم این همه منابع عظیم و فراوان انرژی برق در منطقه، از مدت‌ها بدین سو متکی به برق وارداتی بوده و در حدود ۲۰ فیصد از انرژی برق مورد نیاز خود را از منابع داخلی تولید می‌کند و متباقی آن (۸۰ فیصد) را از کشور های همسایه به دست می آورد.
کارکرد ها امارت اسلامی در سکتور برق
با رویکار آمدن امارت اسلامی در سطح کشور کار بی سابقه در حصۀ آغاز پروژه های بزرگ زیربنایی در همه ابعاد صورت گرفته که بخش تولید انرژی نیز در زمره آن می باشد. باید گفت که افغانستان ظرفیت تولید اضافه تر از ۳۰۰ هزار میگاوات برق را دارد. از این جمله ۲۲۲ هزار میگاوات آن آفتابی، ۶۶هزار میگاوات بادی، ۲۳ هزار میگاوات آبی و ۴ هزار میگاوات برق بایومس می باشد. در این سکتور با حاکمیت امارت اسلامی پروژه های تکمیل شده و تحت کار عبارت اند از: تکمیل فاز دوم بند کجکی، تکمیل کار باقی مانده بند کمال خان در آینده نزدیک، آغاز کار عملی بند بخش آباد که این بند با داشتن ۵۰ کیلو متر طول از جناح راست و ۵۲ کیلو متر از سمت چپ کار بازسازی تونل های انحرافی آن جریان دارد،که در این اواخرکار ترمیم یک تونل آن به پایه اکمال رسیده است، همچنان آغاز امور باقی مانده بند شاه و عروس، بند پاشدان، آغاز کار انتقال لین ۵۰۰ کیلو ولت برق از شمال به جنوب کشور، که با تکمیل امور این پروژه به قیمت پائین صد ها میکاوات برق از ترکمنستان وارد، شش میلیون خانواده از برق مستفید و به این وسیله مشکل کمبود برق ۱۲ ولایت حل خواهد شد. آغاز کار بند سلطان ابراهیم در سرپل که سروی و دیزاین آن انجام شده است، بند دوم سروبی، مناگی کنر، تکمیل بند توری زابل، افتتاح احداث پروژۀ تولید ده میگاوات برق آفتابی در نزدیکی بند نغلو ولسوالی سروبی، آغاز پروژۀ تولید برق بادی در آینده نزدیک به ظرفیت ۲۰۰ میگاوات در هرات، تایید طرح تولید ۲۲.۷۵ میگاوات برق آفتابی در ولسوالی سروبی ولایت کابل در جلسه کمیتۀ سرمایه گذاری، فعالیت های می باشد، که امارت اسلامی جهت بهبود وضعیت سکتور برق در کشور، انجام خدمات بهتر به مردم و به منظور رشد صنعت و سایر امور انجام داده است، ناگفته نباید گذاشت کار اعمار فاز دوم بند کجکی در هلمند که سال های پیش آغاز گردیده ولی در اثر فساد و عدم مدیریت، کار آن نیمه تمام باقیمانده مانده بود. با رویکار آمدن امارت اسلامی به امور آن سرعت داده شد و در ظرف ۱۱ ماه کار آن تکمیل و در ۵ اسد سال ۱۴۰۱ از جانب محترم ملا عبدالغنی برادر آخند به بهره برداری سپرده شد. با تکمیل این پروژه ظرفیت برق بند کجکی از ۵۱ میګاوات به ۱۵۱ افزایش یافته است و علاوه از هلمند، کندهار نیز از برق آن مستفید گردیده است. بعد از افتتاح فاز دوم بند کجکی توفقنامۀ امور باقی ماندۀ و انکشافی بند کمال خان با شرکت انکشاف ملی به امضاء رسیده است. به اساس این توافقنامه شرکت انکشاف ملی تا پایان سال جاری خورشیدی امور باقی ماندۀ بند کمال خان را به اکمال خواهد رساند. همچنان برای تکمیل کار باقی ماندۀ بند بخش آباد ولایت فراه امارت اسلامی متعهد است.
پروژه های که در آن فرصت های سرمایه گذاری موجود است
برق آبی: در حصه تولید برق آبی از سوی امارت اسلامی فرصت های سرمایه گذاری در پروژه های ذیل فراهم گردیده است: پروژه آبیاری و برق گمبیری، بند دوم سروبی، بند شاه توت، پروژه آب آشامیدنی، آبیاری و تولید برق دهله کندهار، همچنان در بخش تولید برق آفتابی: پروژه تولید برق آفتابی نغلو، پروژه تولیدی برق آفتابی لغمان، غور، نیمروز، پکتیکا، خوست، فراه و دایکندی.
برق بادی: فرصت های سرمایه گذاری در پروژه های مانند برق بادی مزار، برق بادی پروان و پروژه برق بادی هرات موجود می باشد.
بایوگاز: در پروژه های ۱۰ میگاوات بایوگاز در کابل، ۱۰ میگاوات بایوگاز در مزا ر،۱۰ میگاوات بایوگاز در هرات و۱۰ میگاوات بایوگاز ننگرهار امارت اسلامی فرصت های سرمایه گذاری را به وجود آورده است، که سرمایه گذاران داخلی و خارجی با استفاده از فرصت های خوبی که به وجود آمده می توانند در این بخش ها سرمایه گذاری نمایند.
نتایج حاصله از مفاهیم بالا مبین آن است که کشور عزیز ما افغانستان خوشبختانه منابع سرشاری از انواعی انرژی را دارد، که می تواند، نه تنها کشور ما را از لحاظ برق خودکفا سازد بلکه یکی از صادر کننده گان بزرگ در این راستا باشد. بر اساس مطالعات و کاوش ها افغانستان ظرفیت حدود ۳۰۰ هزار میګاوات برق را دارا است، این برجسته گی اهم ثبوتی آشکاری بر ادعای فوق است. ولی بدبختانه در طول سالیان متمادی مداخلات کشور های مختلف استعماری، همچنان عدم استقلالیت، اشغال، اختناق، عدم تعهد حاکمان دست نشانده توسط اجنبی‌ها که اهداف سؤ مختلف در کشور ما داشتند و عدم موجودیت مدیریت سالم به این بخش توجهی صورت نگرفته است و با وجود داشتن این منابع سرشار تا هنوز از ابتدایی ترین خدمات انرژی برق(روشنانی منازل) هم مستفید نمی باشیم و محتاج به برق وارداتی از کشور های همسایه هستیم. ولی با رویکار آمدن امارت اسلامی و کارکرد های اضافه تر از دو سال آن شهروندان ما امیدوار به فردای مملو از رفاه و آسایش گردیده و امید است با مساعد شدن فضای بهتر عاری از مداخلات و بهانه جویی‌های کشور های که عقیده و باور سؤ به این نظام دارند، اهداف بلندی که امارت اسلامی جهت خدمت گذاری به مردم و کشور دارند به شکل شاید و باید جامۀ عمل بپوشد و امید مردم به فردای درخشان تحقق یابد و افغانستان در آینده نه چندان دور با امکانات دست داشته و فرصت های موجوده در حصه منابع غنی مخصوصاً مهار نمودن آب و بازسازی و احداث بند های برق و سایر تأسیسات تولید برق(آفتابی، بادی، گاز طبیعی و حرارتی به اتکای زغال سنگ فراوان) این نقیصه بزرگ که میراث دولت های پیشین است، مرفوع گردد و کشور عزیز ما افغانستان از بابت انرژی به یک محدوده جغرافیایی زراعتی و به ویژه صنعتی مبدل و یکی از صادر کننده‌ای عمده انژری در جهان شود.