جایگاه زراعت در رشد اقتصاد افغانستان
نویسنده: هدایت الله واحدی
مقدمه
سکتور زراعت یکی از بخش های کلیدی برای رشد و توسعه اقتصادی بوده و یکی از اساسی ترین منبع عواید در کشور به حساب میرود. زیرا یک بر چهارم حصۀ کل تولیدات ناخالص داخلی را تشکیل و اضافه تر از ۵۰ فیصد مردم کشور در این بخش اشتغال دارند. زراعت در اقتصاد افغانستان اهمیت بسزای دارد. این سکتور یکی از توانا ترین بخش های اقتصاد کشور و تأمین کنندۀ اصلی معیشت یا امرار حیات مردم می باشد. انکشاف و رشد سکتور زراعت و تنظیم منابع آبی و شبکه های آب رسانی یگانه راه و نیاز جدی توسعه اقتصادی کشور است. تا زمانی که موانع رشد و توسعه و چالش های فرا راۀ بخش زراعت از میان برداشته نشود، سایر عرصه ها به شکوفایی و توسعه نایل نخواهد شد. با درک این حقانیت امارت اسلامی افغانستان، باز سازی و ایجاد شبکه های آب رسانی را جهت آبیاری زمین های بایر و بر گرداندن آن را به زمین های زراعتی همچنان توزیع آب آشامیدنی را به شکل متوازن در تمامی ولایات کشور نظر به نیاز در اولویت برنامه های کاری خود قرار داده و بی درنگ در پی آن است تا از طریق سکتور زراعت به رشد، توسعه و ثبات پایدار اقتصادی در کشور ممد واقع شود و از این طریق به ثبات اقتصادی رسیده و خدماتی را برای مردم رنجدیده و کشور عزیز مان انجام داده باشد. در نوشته حاضر پیرامون اهمیت و نقش این سکتور در رشد، توسعه و ثبات اقتصادی، فرصت ها، مشکلات و راه حل های که سد راۀ این سکتور و کارکرد های امارت اسلامی قرار دارد، نکاتی را جهت تسکین حس کنجاوی علاقه مندان به رشته تحریر در آورده ایم.
اهمیت زراعت
زراعت محور اصلی انکشاف اقتصادی را تشکیل میدهد، زراعت مواد غذایی را تهیه می کند و سبب ایجاد شغل می گردد. اکثریت نفوس جهان به زراعت مشغول اند. زراعت در تداوم عواید صادراتی نقش برازنده داشته و مواد خام را برای فابریکات تهیه میدارد و یک مارکیت عمده در جهت تولیدات فابریکه ها می باشد. چیزی که توسط زراعت تولید می گردد، واقعاً اثرات مثبت بالای خوشی ها، سعادت و رفاۀ مردم می گذارد. برای انکشاف سایر سکتور های اقتصادی، زراعت به مثابه ستون فقرات جامعه بوده و تمامی بخش ها به آن تکیه دارد. زراعت با عواید خویش به سایر بخش ها انرژی میدهد و آنها را به فعالیت در می آورد. در کشور عزیز ما افغانستان زراعت نقش عمدۀ را در رشد و انکشاف و ثبات اقتصاد ملی برای قرنها داشته است. سال پار فیصدی سهم سکتور زراعت در تولید ناخالص داخلی ۳۱ فیصد بوده است که این یک رقم بزرگ محسوب می شود و مهر تائید بر اهمیت آن سکتور می گذارد. در افغانستان ۹،۶۱میلیون هکتار زمین قابل زرع بوده که از این مجموعه تنها بالای ۵ اعشاریه ۳۲۴ میلیون هکتار آن کشت و کار صورت می ګیرد و متباقی قابل کشت بوده ولی از آن استفاده صورت نگرفته است. به گفته جاسون و ملور دو تن از متخصصین عرصه زراعت؛ نه تنها نقش انفعالی در توسعه و ثبات اقتصادی ایفا می کند، بلکه می تواند در پایه ریزی ساختاری اقتصاد کشور های رو به انکشاف کمک اهم را انجام دهد که عبارت است از: فراهم آوری نیروی کار، سرمایه، اسعار، مواد خام برای بخش رو به رشد صنعتی و ایجاد بازار مناسب برای محصولات صنعتی تولید شده در داخل. بناً سکتور زراعت با داشتن چنین ارزشی می تواند تغییرات نافع در رشد، توسعه و ثبات اقتصادی به وجود آورد و باید به این بخش توجه مبذول گردد.
فرصت ها
رغم تمام مشکلات و محدودیت های ساختاری؛ زراعت گزینۀ خوبی برای رشد و توسعه بوده و می‌تواند ماشین اصلی برای رشد اقتصادی در کشور ما باشد زیرا کشور ما با داشتن موقعیت جغرافیایی مناسب برای زراعت فرصت خوبی در حصه رشد و توسعه اقتصادی دارد. توسعه زراعت در افغانستان با مشکلات فراوانی روبرو است ولی این چالشها خود به عنوان یکی از فرصت ها برای توسعه زراعت افغانستان به حساب میآید. تنوع اقلیمی در افغانستان از یک سو و منابع فراوان طبیعی و انسانی که تاکنون مورد بهره برداری قرار نگرفته اند،از جمله فرصت های اصلی توسعه زراعت در افغانستان به شمار میرود. یکی از مسایلی عمده جامعه بشری تأمین امنیت، نبود فساد، مساعد سازی زمینه کار، توجه و تعهد مسوولین امور به پیشرفت کشور و رفاه مردم است، که خوشبختانه با رویکار آمدن امارت اسلامی امنیت سراسر تامین، گلیم فساد برچیده شده، تعهد وجود دارد، نرخ بیکاری گام به گام با به راه اندازی پروژه های زیربنایی، خدماتی و سایر عرصه ها کاهش میآبد و توجه حکومت در حصه پیشرفت و بلند بردن سطح زنده‌گی مردم معطوف گردیده و با موجودیت چنین جو سرمایه گذاران داخلی و خارجی که از طرف مسوولین امارت اسلامی اطمینان امنیت مالی و جانی و فراهم ساختن زمینه کار بهتر برای شان داده شده با سرمایه گذاری مبالغ هنگفتی نه تنها در بخش زراعت بلکه در تمامی ابعاد مبادرت ورزیده و می ورزند که این خود فرصت های خوبی برای کار و پی کار در بخش زراعت و سایر سکتور ها می باشد.
رشد زراعت سبب ثبات اقتصادی می شود؟
با رشد و توسعه زراعت در جوامع نیازمندی های شهروندان مرفوع گردیده و مواد خوراکی به نرخ نازل قابل تحصیل می باشد، در سطح صادرات افزایش چشمگیری به عمل میآید و از این طریق سقف عواید ملی و بودجه صعود می کند، عاید سرانه بلند میرود و از عایدات هنگفت بدست آمده از بابت زراعت که در اثر رشد و توسعۀ این سکتور به میان آمده است در عرصه های دیگر مانند تولید انرژی و کاربرد آن در صنعت و سایر بخش‌ها استفاده صورت گرفته و جامعه یا کشور نه تنها به سوی زراعتی شدن بلکه به طرف صنعتی شدن در حرکت می شود و به این ترتیب واحد پولی کشور با پشتوانه زراعتی و صنعتی شدن و عواید بیشتر، به ارزش آن افزود می شود و ثبات خود را در برابر اسعار خارجی حفظ می کند که در نتیجه آن ثبات اقتصادی بوجود میآید. یعنی در تعریف ثبات اقتصادی گفته شده که عدم موجودیت بیش از حد نوسانات در اقتصاد کلان است. یک اقتصاد با رشد تولید نسبتاً ثابت و تورم پایین از نظر اقتصاد با ثبات تلقی می شود. با در نظر داشت این تعریف در صورت رشد و انکشاف زراعت سایر بخش‌ها نیز توسعه یافته و سبب ثبات اقتصادی می گردد.
فشرده نظری بر کار کرد های امارت اسلامی در این سکتور
افغانستان به عنوان کشور زراعتی در منطقه و جهان شناخته می‌شود ۳۱ فیصد در آمد ناخالص ملی از محصولات زراعتی بدست میآید. بخش اعظم صادرات افغانستان نیز محصولات زراعتی است. به همین لحاظ، در ساختار اقتصادی جامعه افغانی، زراعت از اهمیت خاصی بر خوردار است. با در نظرداشت حقایق بالا امارت اسلامی افغانستان همواره تلاش نموده تا در کنار سایر عرصه ها به سکتور زراعت نیر توجه جدی نماید، زیرا با رشد و توسعه این سکتور می توان عواید هنگفتی بدست آورد و از این مجرا سایر سکتور ها را تقویت نمود. خوشبختانه امارت اسلامی با درک این حقیقت گام های استواری را در حصه تبدیل نمودن زراعت سنتی، باغداری عنعنوی و مالداری قدیمی به روش های تازه برداشته و در حصه میکانیزه شدن زراعت تلاش دارد. همچنان در آبیاری زمین های زراعتی و مبدل نمودن زمین های خشک و بایر به زمین های قابل زرع اقدامات جدی انجام داده و در آینده نیز پلان های لازم جهت توسعه و رشد اقتصادی به هدف رسیدن به ثبات اقتصادی روی دست دارد که از جمله مشت نمونه خروار گفته از بازسازی بندهای کمال خان، بخش آباد، شاه و عروس، کجکی، کانال قوش تیپه، بند توری زابل،کانال نمک آب، بند های کوچک در وردک، زابل و اعمار ده ها پروژه ای آب رسانی (آب آشامیدنی و آبیاری)در ولایات مختلف کشور یادآوری نمود در پروژه های که کار آن آغاز گردیده به هزاران هکتار زمین آبیاری، و به هزاران تن مصروف کار اند و خواهند بود. امارت اسلامی جهت معرفی محصولات افغانی دست به راه اندازی نمایشگاه ها در داخل و خارج از کشور زده است و هدف اساسی براه اندازی این نمایشگاه ها در قدم اول این است که محصولات زراعتی افغانستان به نمایش گذاشته شود و از این طریق مردم در داخل کشور با محصولات افغانی آشنا شوند و از جانب دیګر دهاقین ما با ابزار، تجهیزات، ماشین آلات، تخم های اصلاح شده، ادویه جات زراعتی و... آشنا و در امور محوله خود از آن استفاده مؤثر نمایند. هکذأ محصولات افغانی برای جهانیان معرفی گردد. به همین شکل امارت اسلامی برای فروش و صادرات محصولات افغانی دهلیز های هوایی را ایجاد نموده تا محصولات دهاقین ما به قیمت مناسب به بازار های سایر کشور ها به فروش برسد. همچنان پلان دارد تا در آینده نزدیک سیستم آبیاری قطره یی را که به مصرف کم آب نیاز دارد و حاصل آن فراوان می باشد به ترویج گیرد.
مشکلات و چالش ها
سکتور زراعت در افغانستان به شکل سنتی یکی از شاخص های بالقوۀ اقتصادی محسوب گردیده و یکی از عمده ترین و تاثیر گذارترین عامل رشد اقتصادی در این کشور به حساب میرود. اکثریت مردم افغانستان در روستا ها زنده‌گی می کنند و بیشتر در مزارع مشغول کار اند ۶۱ فیصد خانواده ها عاید خود را از بخش زراعت بدست می آورند. باوجود این مبرمیت زراعت افغانستان با مشکلات جدی دست به‌گریبان است که در ذیل به آن می پردازیم:
۱- چهار دهه جنگ زیربناها را در این کشور نابود کرده و توسعه زراعت را محدود و به روند رشد اقتصادی صدمه اساسی زده است؛
۲-کاهش و نبود مداوم میزان بارنده گی(خشکسالی های پی در پی)؛
۳- شیوع امراض و ابتلاء به آفات گسترده‌ی زراعتی؛
۴-کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص؛
۵- پایین بودن و یا هم عدم موجودیت زراعت میکانیزه و تجهیزات زراعتی؛
۶- کمبود تأسیسات آبی (کانال ها و بند های آبی) برای آبیاری زمین ها؛
۷- کمبود برنامه های آگاهی دهی در حصه‌ای مسایل زراعتی(تخم های اصلاح شده، نوع کشت و کار، ابزار و تجهیزات زراعتی).
راه حل
برای این که زراعت کشور نهادینه گردد و از این بخش در توسعه و رشد اقتصادی کشور استفاده صورت گیرد. باید توجه جدی در این راستا صورت گیرد.زیرا اکنون مشکلاتی که در حصه ناامنی، فساد اداری، عدم تعهد مسوولین در برابر وطن و ملت، وابستگی(اشغال)، زورگویی،تاراج دارایی های عامه و خصوصی وجود داشت حال سفره آن برچیده شده و زمینه کار بهتر مساعد گردیده است، البته اعم از میکانیزه شدن زراعت، سیستم آب رسانی در خصوص آبیاری زمین های زراعتی و مبدل نمودن زمین های بایر به زمین‌های زراعتی، فراهم نمودن ابزار و تجهیزات زراعتی مدرن، ایجاد و بازسازی بندها و کانال ها و در مجموع بهره برداری از منابع آبی، به راه اندازی برنامه های آگاهی دهی در مورد کشت، اهمیت تخم های اصلاح شده، ابزار و تجهیزات زراعتی و استفاده از آن، برای دهاقین می تواند به این مشکلات نقطه ای پایانی گذارد و به رشد و توسعه اقتصادی از مجرای زراعت، به ثبات اقتصادی امیدوار باشیم، که در این راستا امارت اسلامی سعی
و تلاش خستگی ناپذیر را انجام داده که در بخش کارکرد های امارت اسلامی در فوق از آن تذکر به عمل آمد.
نتیجه
از مفاهیم که در بالا ذکر گردید به این نتیجه می رسیم که سکتور زراعت یکی از بخش های عمده برای رشد، توسعه و ثبات اقتصادی به شمار میرود، زیرا یک چهارم حصۀ کل تولیدات ناخالص داخلی را تشکیل و اضافه تر از ۵۰ فیصد مردم کشور در این عرصه مصروف کار اند. این سکتور با داشتن چنین اهمیت در افغانستان با مشکلات جدی مواجه بوده است. اضافه تر از چهار دهه جنگ زیربنا ها را در این کشور نابود کرده و توسعه زراعت را محدود و به روند رشد اقتصادی صدمه زده است. کاهش دوامدار میزان بارنده‌گی، خشکسالی های پی‌هم، شیوع آفات زراعتی و طبیعی، کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص و پایین بودن سطح مکانیزه شدن زراعتی و تجهیزات آن ، همچنان کمبود تأسیسات آبی (کانال ها و بند های آب) مشکلات را به وجود آورده است. برای از میان بر داشتن این چالشها باید توجه مبذول گردد با میکانیزه شدن زراعت، ایجاد و بازسازی سیستم آب رسانی در خصوص آبیاری زمین های زراعتی و مبدل نمودن زمین های بایر به زمین های زراعتی، فراهم نمودن ابزار و تجهیزات زراعتی مدرن و در مجموع بهره برداری از منابع آبی، و آګاهی دهی به دهاقین می توان این مشکلات را دور و به رشد و توسعه و ثبات اقتصادی امیدوار بود. که خوشبختانه امارت اسلامی با توجه به این مسئله گام های استواری را در حصه رشد و توسعه زراعتی اعم از ایجاد و بازسازی بندها، پروژه‌ای آب رسانی (آب آشامیدنی و آبیاری)در ولایات مختلف کشور برداشته ضمن پیشرفت و توسعه اقتصادی از بابت این بخش برای هزاران تن زمینه کار فراهم گردیده و می گردد.